بریکس؛ کابوس آمریکا و کشورهای غربی

حسین عسکری، استاد بازرگانی ایران در بازرگانی بین‌الملل و امور بین‌الملل در مصاحبه ای به تهران تایمز می‌گوید که انگیزه اصلی برخی کشورهایی که به دنبال پیوستن به بریکس هستند، «گریزاز هژمونی اقتصادی و مالی آمریکا و اروپا» است.

بنا به اهمیت این مصاحبه متن آن ترجمه و در ذیل به همراه 14 نکته مرتبط با محتوای این مصاحبه و بحث بریکس که از منظر کارشناسان و صاحب نظران مطرح گردیده است؛ تقدیم محضرگرامی خوانندگان نیک رو می گردد:

س: آیا بریکس می تواند به عنوان یک وزنه تعادل قوی در برابر اقتصاد غرب ظاهر شود؟

ج: «بله، اما به سیاست‌های اقتصادی و مالی روشنگرانه طی سال‌ها، اگر نگوییم چند دهه، همکاری‌های سیاسی و اقتصادی بی‌نظیر و مثل همیشه مقداری شانس نیاز دارد. امروزه، تولید ناخالص داخلی اقتصادهای غربی، صرف نظر از اینکه چگونه آن را با استفاده از نرخ های ارز بازار یا نرخ برابری قدرت خرید (PPP) اندازه گیری می کنید، نسبت به بریکس کوچکتر است و حتی از بریکس بزرگی که در حال حاضر پیش بینی می شود، بسیار فراتر می رود. برای عقب نشینی، سیاست های پایدار و صحیح کلید اصلی است. متأسفانه در مورد اعضای فعلی بریکس و همچنین در اعضای پیشنهادی مانند عربستان سعودی، اندونزی و ایران اینگونه نبوده است. بله، داشتن شانس، قیمت‌های انرژی دوباره و پایدار، قیمت‌های بالا برای صادرات مواد معدنی BRICS، مانند فلزات خاکی کمیاب، و رکود اقتصادی در اقتصادهای غربی، همیشه مناسب است. همچنین برای برجستگی دلار، بازارهای مالی عمیق ایالات متحده و ثبات سیاسی و مالی ایالات متحده و مهمتر از همه، همکاری میان اعضای گسترده بریکس برای مقابله با تحریم های اقتصادی و مالی ایالات متحده از طریق نادیده گرفتن تحریم های ثانویه ایالات متحده و همکاری با یکدیگر برای تضعیف نقش بین المللی دلار است.[1]

به طور همزمان، من فکر می کنم که گروه بریکس باید قانونی بودن تحریم های اقتصادی ایالات متحده را در تعدادی از مجامع بین المللی مانند صندوق بین المللی پول/IBRD، WTO، دیوان بین المللی دادگستری به چالش بکشد.

س: چرا بسیاری ازکشورها از جمله ایران، آرژانتین و عربستان سعودی می خواهند به این بلوک بپیوندند؟

ج: کشورها می‌خواهند از هژمونی اقتصادی و مالی آمریکا و اروپا فرار کنند، ایالات متحده هماره در چند دهه گذشته همیشه قوانین بازی را تعیین کرده و می کند و هر کشوری که با آن مخالفت می‌کند، با تحریم‌های ظالمانه مضاعف که همانا سلاح پنهان جنگ در دوران پس از جنگ جهانی دوم بوده است سیلی می‌خورد؛[2] در حالی که ایالات متحده از از ارزش‌گذاری مرتبط با دلار و استفاده از آن به عنوان سلاحی برای منزوی کردن کشورها از سیستم اقتصادی و مالی بین‌المللی آن سود می‌برد. بریکس می خواهد قواعد بازی را تغییر دهد و تحت فشار آمریکا نباشد.

س: یکی از برنامه های اصلی بریکس «دلارزدایی» است. این حرکت را چگونه می بینید؟

ج: این یک هدف حیاتی است. این امر ایالات متحده را به عنوان رهبر امور مالی و تجارت بین الملل سرنگون می کند و با امید به منافع اقتصادی و مالی؛ سیستم را برای همه عادلانه تر می کند. اما این کار آسانی نخواهد بود. بریکس باید در سیستم اقتصادی بین‌المللی تسلط بیشتری پیدا کندو در این خصوص باید؛ تولید ناخالص داخلی بالایی داشته باشد، نقش کلیدی و اساسی در تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی ایفا کند، برنامه‌ای هماهنگ برای جایگزینی رنمینبی[3] به جای دلار درصادرات و واردات داشته باشد، دارایی‌های خود در خزانه‌داری ایالات متحده را به فروش رساند، اوراق بهادار یکدیگررا خریداری کنند و نهایت اینکه بدهی های دولتی و حتی بدهی های کشورهای منطقه یورو را پرداخت نمایند تا بتوانند مخالف تحریم های ثانویه ایالات متحده عمل کنند. [4]

• آنیل سوکلال سفیرآفریقای جنوبی در بریکس درخصوص منطق جایگزینی برای دلار می‌گوید: منطق جایگزینی برای دلار به طور کلی شبیه تغییر ساختار حاکمیت جهانی است. ما دوست داریم در دنیای چند قطبی زندگی کنیم. تجارت دیگر تحت سلطه کشور‌هایی نیست که در دهه‌های ۷۰، ۸۰ و ۹۰ میلادی بر تجارت مسلط بودند. آن دوران به پایان رسیده است. ما هم چنین می‌خواهیم شاهد انتخاب‌های چند قطبی و دنیای مالی چند قطبی باشیم. ما نمی‌خواهیم به یک یا دو ارز به عنوان ارز انتخابی وابسته باشیم.
• او برخلاف ایده و افکار برخی اعضای گروه بریکس، در موضع انفعالی می‌گوید: حتی اگر بریکس یک ارز مشترک ایجاد کند ممکن است در نهایت مانند یورو عمل نماید که به طور جدی سلطه دلار را به چالش نکشیده است. برای نفت و سایر کالا‌ها قیمت مرجع قیمت دلار است و کشور‌هایی که از ارز‌های جایگزین استفاده می‌کنند نیز کماکان برای تعیین ارزش خرید و فروش خود از دلار استفاده می‌نمایند.
• با توجه به نگاه مذکور ، تحلیلگران دیگری که غربگرا هستند می‌گویند که دلار برای آینده‌ای قابل پیش بینی پادشاه ارز‌ها باقی خواهد ماند. به گفته کریس ویفر تحلیلگر سرمایه‌گذاری در شرکت مشاوره استراتژیک ماکرو ادوایزری که بر روی روسیه و اوراسیا متمرکزاست می گوید؛ هنوز دهه‌ها از هر آن چه واقعا سلطه دلار را به چالش بکشد فاصله داریم.

س: آیا با این دیدگاه موافق هستید که گام ها به سمت دلایل سازی؛ نتیجه ای از سیاست واشنگتن است که دلار را سلاح کرده است؟

ج: از دلار استفاده ابزاری کردند و مانند اسلحه ازآن بهره می برند، به نحوی که از تحریم های مالی پشتیبانی می نمایند و باعث قطع کردن سوئیفت کشورها می شوند، این خود انگیزه مهمی برای این امر بشمار می آید. بیش از دو دهه پیش، یورو قرار بود نقش دلار را تضعیف کند. اما به دلیل عدم توازن قدرت اقتصادی اتحادیه اروپا، و عدم عملکرد مثبت و همچنین عدم عمق بازارهای مالی آنها، یورو قادر به مقابله با دلار و تضعیف جایگاه دلار در اقتصاد جهانی نگردید.

س: در حقیقت ، چه موضوعاتی بیشتر در دلارزدایی دخیل است؟

ج: من فکر می کنم ما بسیاری از این موارد را قبلاً پوشش داده ایم. یعنی بهره برداری از دلار به عنوان یک سلاح و سیستم مالی بین المللی و تحریم های اقتصادی اولیه و ثانویه. ثانیا، مزایای پنهان و ناگفته دیگری نیز وجود داردکه ایالات متحده ازنقش بین المللی دلاربه دست می آورد.همچنین باید اضافه کنم که سیاست های اقتصادی ایالات متحده که بر نرخ ارز دلار تأثیر می گذارد، پیامدهای قابل توجهی برای بدهکاران و طلبکاران بین المللی مستقل دارد.

س: نظر شما در مورد بانک توسعه جدید (NDB) که توسط BRICS تأسیس شده است ، به ویژه که هدف آن راه اندازی جایگزینی برای سوئیفت است چیست؟

ج: NDB(New Development Bank)پیشنهادی ارتباط چندانی با جایگزینی برای سوئیفت ندارد. NDB یک بانک توسعه است.[5] سوئیفت شبکه اصلی پیام رسانی است که از طریق آن پرداخت های بین المللی بین موسسات تسهیل می شود.

س: آیا NDB می تواند صندوق بین المللی پول و بانک جهانی را به چالش بکشد؟

ج: نه در این سال های نزدیک مگردر ده ها سال آینده این امر با توجه به ظرفیت ها و پتانسیل بریکس شدنی شود.به تعبیر دیگر بریکس باید توانایی تعهد صدها میلیارد دلار یا تأمین مالی معادل نه تریلیون دلار را داشته باشد تا بتواند صندوق بین المللی پول و بانک جهانی را به چالش بکشاند.

س: بریکس و برخی دیگر از کشورها مانند مکزیک از پیوستن به تحریم ها علیه روسیه به دلیل جنگ خود با اوکراین خودداری کرده اند. آیا این نشان می دهد که غرب دیگر قدرت غالب اقتصادی و نظامی نیست یا اینکه جهان وارد مرحله جدیدی می شود؟

ج: نه. بریکس باید از پیروی از همه تحریم های ثانویه ایالات متحده در همه کشورها امتناع ورزد. بنابراین پرونده ایران را در نظر بگیرید. آنها باید نفت و گاز ایران را بخرند و ایران را با یک ارز غیر دلار بپردازند تا ایالات متحده آمریکا را حذف کنند و برای سرمایه گذاری به ایران پرداخت شود. نکته دیگر آن که از تجارت کشتی های خود با ایران محافظت کنید. و البته وقتی این کار را انجام می دهند، ایالات متحده کشور بریکس را که ازتحریم های ثانویه ایالات متحده استفاده می کند، تحریم می کند. بنابراین بریکس درصورتی می تواند با تحریم های ثانویه ایالات متحده مخالفت کنند که؛ عملکرد اقتصادی خود را بهبود ببخشند، بازارهای مالی خود را عمیق ترکنند ، ثبات اقتصادی، مالی و سیاسی خود را تقویت کنند و عضویت خود را گسترش دهند. اما گسترش BRIC به زمان و بحث نیاز دارد. برخی از کشورهای BRICS می خواهند از اعضای ناتو و کشورهایی که به عنوان ضد غربی شناخته می شوند، جلوگیری کنند، در حالی که برخی دیگر مانند چین و روسیه از کشورهای ضد غربی که می خواهند به عضویت بریکس در آیند حمایت می کنند.[6]

جان کلام این که از نظر کارشناسان و صاحب نظران؛

1- آمریکا و اتحادیه اروپایی نمی‌توانند نگرانی خود را بابت پانزدهمین نشست بریکس از سه‌شنبه 31 مرداد (22 آگوست) که به میزبانی آفریقای جنوبی برگزار گردید و پنجشنبه 2 شهریور (آگوست 24) با موفقیت در ژوهانسبورگ پایان یافت کتمان کنند.

2- نشست ژوهانسبورگ برای نخستین باردردهه‌های اخیرنشان داد نظام بین‌الملل تمایل به گذارازنظم اقتصادی مبتنی بر لیبرال - دموکراسی غربی دارد.

3- گروه بریکس به‌منظور کاهش سلطه اقتصادی دلار تمرکز خود را بر افزایش حجم مبادلات تجاری غیردلاری کشورهای عضو و استفاده هرچه بیشتر از ارزهای ملی قرار داده است.

4- علاوه‌بر این ایده ایجاد واحد پولی جدید برای مبادلات تجاری نیز در این گروه مطرح است، در همین راستا رؤسای‌جمهور کشورهای عضو در اجلاسیه اخیر بر تلاش برای دلارزدایی از مبادلات خود تأکید ورزیده و رئیس‌جمهور برزیل نیز حمایت کشورش از ایجاد پول بریکس را اعلام کرده است.

5- روند دلارزدایی در بین اعضای بریکس قطعی و سهم دلار آمریکا در تجارت رو به کاهش خواهد بود.

6- کشورهای عضو و آنان که خواهان عضویت هستند، تلاش دارند با صدای بلند در عرصه بین‌الملل، ایالات متحده و متحدانش را به چالش بکشانند.

7- برخی تحلیلگران عنوان کردند که بریکس نقش مهمی در ایجاد موازنه میان اقتصادهای جهان ایفا خواهد کرد و به سلطه گروه ۷ بر اقتصاد جهان پایان خواهد داد و در مقابل نظام سرمایه‌داری جهانی به رهبری آمریکا ایستادگی خواهد کرد.

8- افزایش تمایل کشورهای مختلف برای پیوستن به بریکس موجب شده تا آمریکا و غرب با نگرانی تحولات این گروه را دنبال کنند. به نوشته مجله نیوزویک، بریکس در حال تبدیل شدن به یک کابوس برای آمریکا و کشورهای غربی است، زیرا تمایلات جهانی برای پیوستن به این گروه افزایش یافته است.

9- بریکس می‌خواهد ساختار سیاسی، اقتصادی و مالی جهان را تغییر دهد.

10- گسترش بریکس یک «تصمیم مهم وتاریخی» است. با گسترش بریکس، این گروه به جایگاه بازیگر جهانی تبدیل می‌شود که می‌خواهد جایگزین کشورهای غربی شود و در صورت گسترش بریکس، بازی ژئوپلیتیک در عرصه جهانی جذاب‌تر از قبل می‌شود.

11- سران کشورهای گروه بریکس در آفریقای جنوبی با اعلام مخالفت با جهان تک قطبی از واحد پولی بریکس نه تنها به عنوان جایگزین برای دلار حمایت کردند بلکه تلاش دارند به شیوه‌های مختلف سلطه دلار را کاهش دهند.

12- گروه بریکس را باید به مثابه تثبیت پایه‌های جهان چند‌قطبی دانست، چراکه باور اغلب رهبران گروه بریکس آن است که جهان حاضر از جهان تک‌قطبی به رهبری ایالات‌متحده آمریکا عبور کرده و قرار است جهان چند‌قطبی جای جهان تک‌قطبی را بگیرد.

13- در صورت همگرایی فزاینده کشور‌های گروه بریکس تردیدی باقی نخواهد ماند که جهان حاضر به سوی نظم نوین و چندقطبی جهانی حرکت کند.

14- تأکید بر چندجانبه‌گرایی که در هسته‌‌ اصول بریکس قرار دارد، سیگنالی حیاتی برای جامعه‌‌ جهانی در مورد الگوی توسعه‌‌‌ای خواهد بود که قرار است توسط بریکس‌پلاس ارائه شود. به نظر می‌رسد چشم انداز بریکس اکنون به‌‌‌طور محکم در مسیر باز بودن و گسترش بیشتر است و قطعا توسعه‌‌ بریکس راه‌‌‌های جدیدی را به روی تجارت می‌‌‌گشاید.

جمعه: 10 / 06 / 1402- 15 صفر 1445- 1 سپتامبر 2023

[1] - گوستاو دی کاروالیو تحلیلگر سیاست روابط روسیه و آفریقا در مؤسسه روابط بین‌الملل آفریقای جنوبی می‌گوید: انگیزه کشور‌های جهانی جنوب در تلاش برای یافتن جایگزین بیش‌تر یک ملاحظه عملی است تا ملاحظه‌ای اخلاقی. او می‌گوید: کشور‌ها تاثیرات تحریم‌ها را می‌بینند و از خود می‌پرسند: درگیر کردن خودمان با یک ارز در سطح جهانی که ممکن است هر لحظه برای اهداف سیاسی از سوی امریکا مورد استفاده قرار گیرد ما را با چه خطراتی مواجه می‌سازد؟ او اشاره می‌کند گزینه‌هایی که بریکس ممکن است در نظر بگیرد استفاده از سبدی از ارز‌های کشور‌های عضو آن گروه، استفاده از طلا به عنوان یک ارز بالقوه جدید یا حتی استفاده از ارز‌های دیجیتال است. او می‌گوید: هر یک از آن ارز‌ها کاملا مجزا هستند و احتمالا در میان مدت تا بلند مدت تاثیرگذار می‌باشند. (بریکس برای خلع دلار! ابتکار: یکشنبه 5 شهریور ماه 1402- کد خبر: 14645 )

[2] - برای مدت زمان ۸۰ سال دلار ایالات متحده بر تمام ارز‌های دیگر تسلط داشت. با این وجود، گروهی از کشور‌های در حال توسعه که از نفوذ سلطه دلار مستمر غرب بر مدیریت و امور مالی جهانی متضرر شده اند مصمم هستند که آن نفوذ را از بین ببرند. شایان ذکر است دلار از پایان جنگ جهانی دوم، ارز ذخیره اصلی جهان بوده و تخمین زده شده است که در بیش از ۸۰ درصد تجارت بین المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

[3] - رنمینبی واحد پول رسمی جمهوری خلق چین است. این پنجمین ارز پرمعامله تا آوریل 2022 است. یوان واحد اصلی رنمینبی است، اما این کلمه همچنین برای اشاره به واحد پول چین به طور کلی، به ویژه در زمینه های بین المللی استفاده می شود.

[4] - برخی کارشناسان غربگرا در مورد ایجاد واحد پولی بریکس تردید دارند. زی یو از اعضای ارشد مدعو در مدرسه اقتصاد لندن به الجزیره می‌گوید: ایجاد ارز بریکس به مجموعه‌ای از نهاد‌ها نیاز دارد. ایجاد نهاد مستلزم مجموعه‌ای مشترک از استاندارد‌ها و ارزش‌های زیربنایی است. دستیابی به این اهداف بسیار دشوار است اگرچه غیر ممکن نیست. کریس ویفر یک تحلیلگر سرمایه‌گذاری در شرکت مشاوره استراتژیک ماکرو ادوایزری که بر روی روسیه و اوراسیا متمرکز است ایده ارز بریکس را غیر قابل تحقق می‌داند. ویفر به الجزیره می‌گوید: حتی مردم در کشور‌های مختلف می‌دانند که این اتفاق رخ نمی‌دهد یا برای مدت بسیار طولانی رخ نخواهد داد.کارشناسان معتقدند ایده بریکس برای ایجاد جایگزینی برای دلار کاملا خیالی و غیر واقعی به نظر می‌رسد. در حالی که صحبت در مورد ارز احتمالی توجه را به گزینه‌هایی برای جایگزینی دلار معطوف کرده است. آنیل سوکلال سفیر آفریقای جنوبی در بریکس می‌گوید هدف کم‌تر ارائه جایگزین برای دلار و بیش‌تر ارائه انتخاب‌های متنوع‌تر به جهان است. سوکلال می‌گوید: بریکس ضد غرب نیست. ما در برابر دلار نیستیم. ما در رقابت نیستیم. با این وجود، آن چه با آن مخالف هستیم تداوم تسلط دلار در معاملات مالی جهانی است. کریس ویفر می‌گوید صرفنظر از اصلاحاتی که بریکس قصد اجرای آن را دارد اگر به عنوان انتخابی بین شرق و غرب یا غرب و سایرین در نظر گرفته شود این گروه فضای زیادی برای توسعه نخواهد داشت. (بریکس برای خلع دلار! ابتکار: یکشنبه 5 شهریور ماه 1402- کد خبر: 14645 )

[5] - بانک توسعه جدید ، که قبلاً به عنوان بانک توسعه BRICS گفته می شد، یک بانک توسعه چند جانبه است که توسط کشورهای BRICS تأسیس شده است. این بانک سال ۲۰۱۴، با هدف تأمین مالی پروژه‌های زیربنایی و توسعه پایدار در کشورهای عضو و به طور کلی کشورهای در حال توسعه تأسیس شد. طبق توافق نامه NDB ، "این بانک باید از طریق وام ، ضمانت ، مشارکت سهام و سایر ابزارهای مالی از پروژه های دولتی یا خصوصی پشتیبانی کند.

6 Saki. M.A. BRICS does not want to be under U.S. thumb: American professor. Translator: Asadollah Afshar . Tehran Times (TT ). August 23, 2023 - 22:7