چرایی اعتیاد دختران نوجوان

چرایی - اعتیاد - دختران - نوجوان -                

دکتراسدالله افشار

اعتیاد - در هر سنی برای زن خطرآفرین است؛ اما برای دختران - نوجوان - عواقب سوء گسترده تری در بر دارد. تا پیش ازاین معمولا اعتیاد زنان در سنین بالا رخ می داد؛ لیکن امروزه شاهد افزایش تعداد دخترانی هستیم که در عنفوان نوجوانی و شاید در پاسخ به تغییرنقش های جنسیتی در جامعه، شروع به استفاده از موادمخدر  می کنند و این تعداد رفته رفته به گرایش پسر نوجوان به مصرف مواد نزدیک و نزدیک تر می شود. این در حالی است که رابطه ای مستقیم میان مصرف موادمخدر در نوجوانان و اثرات منفی آن بر شرائط کارآینده، آموزش، بهداشت روانی، مشارکت در جرائم و ثبات خانواده دیده می شود.[1] چنین امری برای دختران با همه تنوع تجارب زندگی شان از آن حیث خطرناک تر می نماید که قرار است  ایشان بازتولید کالبدی و فرهنگی نسل بعد را هم بر عهده داشته باشند و لااقل تدارک عاطفی خانواده را برای حضور در عرصه   فعالیت های عمومی برآورند. بمباران تبلیغاتی دختران نوجوان با تصاویر زنانی مثل مدل های کم وزن در رسانه ها یا مواجهه روزمره بسیاری از آن ها با حلقه های دوستان معتاد و مشوق این کار یا فشار فروشندگان موادمخدر برای توزیع مواد در مدرسه یا تبدیل شدن به طعمه جنسی برای ایجاد معتادان جدید، مسائلی است که همچون دشواری در میان گذاشتن موضوع با والدین بی خبر و بی اطلاعشان از همه جا می تواند زمینه ساز اعتیاد آنان گردد. عوامل استرس زای دختران در ابعاد اجتماعی، روانی و فیزیولوژیک، مسمومیت فرهنگی دختران را رقم خواهد زد.[2]

گاه دختران از اعتیاد برای صیانت ذات در برابر مخاطراتی چون فقر، تبعیض ها و بی عدالتی های جنسیتی در جامعه سود می جویند. در هر مرحله از بلوغ، دختران ممکن است عواقب و اثرات سوء مصرف  را به نحوی متمایز تجربه کنند و لذا نمی توان آن ها را بنا به وضعیت زنان معتاد بزرگسالان  یاری داد که لااقل دست شان در مداخله آگاهانه برای حل معضل شان بازتراست.[3]

آسیب پذیرترین سن در نوجوانان

اغلب آسیب پذیرترین سن برای نوجوانان، سن 12 تا 13 سالگی است. امنیت دوران کودکی در این سن از دست می رود و بسیاری برای رسیدن به آرامش کاذب و کاهش احساسات رنج آور در اوایل نوجوانی به موادمخدر روی می آورند. این دوره بیشترین تنوع را در میان دختران نوجوان از حیث تمایز در بلوغ جسمی و روحی رقم می زند. برخی در زمان رسیدن به سن بلوغ تأخیر دارند و برخی کاملا از لحاظ جنسی فعال می شوند؛ اما در هر صورت دوسال زودتر از پسران بالغ می شوند.

در جوامع معاصر، دختران در رده سنی 9 تا 13 سالگی ، قاعدگی را تجربه می کنند. دخترانی که قبل از موعد به این واقعیات می رسند، نارضایتی بیشتری از ظاهر بدن و افزایش خودآگاهی نسبت به آن ابراز  می دارند.[4] این تغییرات ممکن است با اختلالات زیر در دختران همراه گردد:

افسردگی، کم خوابی، کاهش خوراک، میل به خشونت، تلقی منفی ازخود، ازدست دادن کنترل بدن، دلسردی، پرخاشگری، نقد والدین و بزرگسالان و...[5]

با توجه به نکات مطروحه؛ در این شرایط، خطر بالای اعتیاد بیش از هر زمان دیگر در کمین دختران نوجوان است؛ زیرا ممکن است الگو بودن والدین در قبال همسالان یا فرهنگ عمومی رنگ بازد یا ضعف اعتماد به نفس؛ خلائی ایجادکند که با موادمخدر پرشدنی گردد و اطمینان و آرامشی کاذب در طول این دوران تلخ و شکننده به بار آورد و مانع بروز احساس اضطراب گردد.

مصرف مواد از روی کنجکاوی

مصرف مواد ممکن است از روی کنجکاوی نوجوانان و تلاش برای تجربیات جدیدی در زندگی باشد.[6] دختران نوجوان پس از ورود به محیط مدرسه با انتظارات و هنجارها و قوانین جدید مواجه می شوند که خصوصا در همراهی با احساس شرم [7] ، تجربه ای است  استرس زا و آنان ممکن است در انجام وظایف مربوط به هویت یابی جدید مشکل یافته و آن را با اعتیادی جبران کنند که خصوصا مورد تأیید گروه همسالان[8] و موجد توهم بزرگسالی و استقلال و شجاعت است. عوامل خطر متعددند و خانواده و جامعه با کسب مهارت های مقابله مؤثر می توانند مانع از آسیب پذیری دختران نوجوان گردند[9] که در سنی بحرانی و خصوصا مؤثر بر مابقی عمرشان به سر می برند.[10]

چند نکته پایانی

1- این وضعیت برای دختران مهاجر و فقیر که به عنوان دانشجو به شهرهای بزرگ مهاجرت کرده اند خطرناک تراست، چون هم دچار استرس بیشتری شده و هم در نبود حمایت والدین به تأیید همسالان به اعتیاد گرایش پیدا کرده و وابسته به آن می شوند.[11]

2- دختران نوجوان با مهارت؛ دوستان مورد اعتماد خود را که در احساسات شان با هم شریک هستند بر می گزینند[12] و همین امر مقاومت شان را در قبال موادمخدر به عنوان روشی برای برقراری ارتباط با آنان  می کاهد. البته باید اذعان داشت که؛ تضاد انتظارات مدرن از زن و خواسته ها و اهداف شخصی این دختران در قبال محدویت های فرهنگی نیز براین امر مؤثراست.

3- اثرات احتمالی مصرف مواد برای دختران نوجوان در اختلال توانایی برنامه ریزی، ضعف رشد عاطفی، کاهش اعتماد به نفس، افزایش افسردگی و افزایش نرخ ترک تحصیل متجلی می شود.

4- در سنین 17 و 18 سالگی، دختران نوجوان مجددا و خصوصا برای نخستین بار با تغییرات  عمده ای در زندگی خود نظیر ترک خانه برای ادامه تحصیل و زندگی مستقل دور از والدین مواجه می شوند که این   می تواند اعتماد به نفس آن ها را به ویژه در نبود آموزش ها و مهارت های مربوط به حفظ عزت نفس مختل کند. و البته باید اشاره داشت؛ حفظ روابط صمیمی و معنی دار بازهم در این دوره برای ایشان  با ارزش است و این موضوع نیز می تواند زمینه ساز اعتیاد آنان مثلا برای نیل به توهم استقلال گردد.  

5- دختران نوجوان بیش از پسران از احساسات خود صحبت می کنند و تجارب شان را با دیگران در میان می گذراند تا مگر از حمایت شان برخوردارگردند. این همان موضوعی است که می تواند زمینه ساز اعتیاد ایشان نیز گردد؛ چنان چه پسران از اعتیاد برای تفنن  و دختران برای پیوند با دیگران سود جسته و بهره  می برند.[13]    

شنبه: 25 / 12 / 1397- 9 رجب 1440- 16 مارس 2019

1. Newcomb, M. D. (1995). Identifying high-risk youth: Prevalence and patterns of adolescent drug abuse. In E. Rahdert and D. Czechowicz (eds.). Adolescent drug abuse: Clinical assessment and therapeutic interventions (NIH Publication No. 156, pp.7–38). Rockville, MD: U.S. Government Printing Office.

2.Pipher,M. (1994). Reviving Ophelia: Saving the selves of adolescent girls. New York : Ballantine.

3.Lamb, D. (1978). Psychotherapy with adolescent girls. San Francisco: Jossy- Bass.  

4. O’Dea, J. A. and Abraham, S. (1999). Onset of disordered eating attitudes and behaviors in early adolescence: Interplay of pubertal status, gender, weight, and age. Adolescence, 34, 671–679

5. Rierdan, J. and Koff, E. (1997). Weight, weight-related aspects of body image, and depression in early adolescent girls. Adolescence, 32, 615–624.

6. Johnston L. D., O’Malley, P. M. and Bachman, J. G. (1999). National survey results on drug use from the Monitoring the Future study, 1975–1998 (NIH Publication No. 99-4660). Washington, DC: U.S. Government Printing Office.

7. Schave, D. and Schave, B. (1989). Early adolescence and the search for self. New York: Praeger

8. Blos, P. (1962). On adolescence: A psychoanalytic interpretation. New York: Free Press

9. Winters, K. C. (1999a). Screening and assessing adolescents for substance use disorders (Treatment Improvement Protocol Series No. 31). Rockville, MD: Center for Substance Abuse Treatment

10. Greene, A. L. (1990). Patterns of affectivity in the transition to adolescence. Journal of Experimental Child Psychology,50, 340–356.

11. Jessor, R. and Jessor, S. L. (1975). Adolescent development and the onset of drinking: A longitudinal study. Journal of Studies on Alcohol, 36, 27–51

12. Booth, C. M. (1997). The development of affect. In J. Noshpitz (Series ed.), L. T. Faherty and R. M. Sarles (Vol. eds.). Handbook of child and adolescent psychiatry: Vol. 3. Adolescence: Development and syndromes. New York: Wiley

13. Donovan, J. E. (1996). Gender differences in alcohol involvement in children and adolescents: A review of the literature. In J. M. Howard, S. E. Martin, P. D. Mail, M. E. Hilton and E. D. Taylor (eds.). Women and alcohol: Issues for prevention research (NIH Publication No. 32, pp. 133–162). Bethesda, MD: U.S. Government Printing Office.

                                             .