بودجه 99 ؛ استقامتی یا بحران زا؟!

 بودجه 99 ؛ استقامتی یا بحران زا؟!         

دکتراسدالله افشار

رئیس‌جمهور روحانی یکشنبه 17 آذر ماه 98  لایحه بودجه 99 را در جلسه علنی مجلس و پس از تشریح؛ تقدیم  رئیس ‌مجلس نمود. جناب روحانی مدعی است که بودجه سال 1399 به گونه ای بسته شده است که خیلی بر نفت تکیه ندارد و مهم ترین ویژگی بودجه 99 را ،  افزایش قدرت خرید مردم نامید! به زعم حسن روحانی بودجه سال آتی، بودجه استقامت و مقابله با تحریم خواهد بود. روحانی در مجلس آرزوی بودجه ای خودش را در سال آتی تلاش برای کاهش سختی‌های معیشت مردم دانسته است.

خصوصیات بودجه سال آتی فهرست وار در ذیل مرور می شود:

1- سقف کل بودجه در سال آینده 1988 هزار میلیارد تومان خواهد بود.[1]

2- حدود 1483 هزار میلیارد تومان آن مربوط به بودجه شرکت‌های دولتی می باشد.[2]

3-  484 هزار میلیارد تومان نیز بودجه عمومی است.[3]

4- حدود سه چهارم بودجه کل، مربوط به شرکت‌ها و بانک‌های دولتی و موسسات انتفاعی بسته شده است.

5- فروش۴۰ هزار میلیارد تومان اموال مازاد دولت و پروژه‌های نیمه تمام عمرانی.

6-  ارز کالاهای اساسی  ۴۲۰۰ و برای  کالاهای غیراساسی ۸۵۰۰ تومان.

7- تسهیلات ازدواج برای هر زوج ۳۰ میلیون تومان.

8- عوارض خروج از کشور برای سفر اول هر ایرانی ۲۶۴ هزار تومان.

9- سه میلیون تومان سقف معافیت مالیاتی حقوق بگیران.

10- افزایش 15 درصدی حقوق مستمری‌بگیرها و کارمندان.

11- 130 هزار میلیارد تومان برای رفاه اجتماعی.

12- افزایش 2 برابری یارانه خرید تضمینی گندم و نان.

13- رقم وام ازدواج در سال آینده 30 میلیون تومان تعیین شده است.

14- تأکید لایحه بودجه 99 بر استفاده پزشکان از کارتخوان.

15-سهم صندوق توسعه ملی از درآمد نفت و گاز 20 درصد.

16- درآمد دولت از مالیات بر فروش سیگار در سال آینده 800 میلیارد تومان پیش‌بینی شد.

17-در سال آینده درآمد ناشی از مالیات بر واردات 20 هزار و 870 میلیارد تومان خواهد بود.

18- دولت در بخش جرایم رانندگی درآمد ۴۵۰۰ میلیارد تومانی برای خود در نظر گرفته است.

19- درآمد حاصل از مالیات نهادها و بنیادهای انقلاب اسلامی برای سال آینده، ۱۶ میلیارد و ۶۶۶ میلیون تومان پیش‌بینی شده است.

20- ۱۶۵۰ میلیارد تومان برای پرداخت خسارت به کشاورزان.

21- برای توزیع یارانه نقدی و غیرنقدی رقم ۴۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان تعیین شده که در قیاس با سال‌جاری تفاوت چندانی ندارد.

22-سال آینده ۶۵ هزار میلیارد تومان مالیات ارزش افزوده وصول خواهد شد و با احتساب مالیات ۲۰ درصدی فروش بنزین ۵۷۰۰ میلیارد تومان درآمد کسب خواهد شد.

23- سقف تسهیلات تأمین مالی خارجی (فاینانس) برای طرح‌های دولتی و غیردولتی در لایحه بودجه ۹۹ به همراه باقی‌مانده سـهمیه سال‌های قبل، معادل ریالی ۳۰ میلیارد دلار تعیین شد.

24- سهم درآمدهای مالیاتی در بودجه سال آینده، بیش از ۱۹۵ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده‌ که حدود ۲۳ هزار میلیارد تومان بیشتر از رقم مصوب امسال است.[4]

آیا بودجه ارائه شده از سوی دولت با توجه به فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم های استکبار غربی و ناکارآمدی مدیریت غلط اقتصادی مدیران دولتی که کمر اقشار آسیب پذیر را خم کرده است مورد جرح و تعدیل نمایندگان مجلس قرار خواهد گرفت تا در پایان دوره این مجلس برگی زرین در کارنامه نه چندان موفق ایشان ثبت و ضبط گردد. با این وجود بودجه ارائه شده از سوی دولت تدبیر و امید انتظارات جامعه، کارشناسان و صاحب نظران را جلب نکرده و خردمندان به این شیوه بودجه بندی، نقدهایی را وارد دانسته که به اختصار به برخی از آن ها در ذیل اشاره می گردد:

1-  لایحه به گونه ای ارائه شده است که مشخص نمی باشد لایحه بودجه کشور انقباضی و ضد تورمی است یا انبساطی و معطوف به جلوگیری از تعمیق رکود؟![5]

2- آیا واقعا بودجه 99 می تواند به مثابه ضربه گیر شوک‌های اقتصادی به اقشار کم درآمد جامعه عمل‌کند و موجبات ریشه کنی فقر مطلق[6] در سال‌های آتی را فراهم نماید؟ این منتهی آرزوی ملت است ولی با این دولت بیشتر شبیه رؤیا به نظر می رسد.[7]

3-  با توجه به بودجه عمرانی سال آینده  که حدود70 هزار و 364 میلیارد تومان خواهد بود و در مقایسه با سه سال گذشته بودجه عمرانی مصوب[8] ؛ به نظر می رسد حدود 22 هزار میلیارد تومان از بودجه عمرانی محقق نخواهد شد.

4- دولت در بودجه 99 مترصد برداشت 30 هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی است. این برداشت نه تنها مغایر با اهداف تشکیل این صندوق است بلکه نوعی دست اندازی به منابع بانک مرکزی تلقی می شود که استقلال بانک مرکزی را با چالش جدی مواجه می سازد.[9]

5- رئیس‏جمهور روحانی همان طوری که بیان شد  بودجه سال آتی را بودجه استقامتی نامیده است. این نامگذاری به ذهن این پیام را منتقل می نماید که بودجه 99تورمی بوده[10] و سال آینده سالی بحرانی،    چالش برانگیز و بسیار دشوار و سختی خواهد بود و بیچاره این ملت تحت فشار باید باز گوشت تنشان آب شود و منتظر سیلی های محکم اقتصادی باشند و باز دولت با تصمیمات خلق الساعه خود چون گران کردن قیمت بنزین در آبان ماه98، جامعه را به سمت و سویی بکشاند که آرامش را از مردم مظلوم بگیرد و موجبات اعتراضات مدنی را فراهم سازد و دشمنان نیز از این بستر استفاده کرده و با خود فروختگان وطنی دست به اغتشاش زده و آشوب های اجتماعی را به وجود آورند. از هم اکنون باید برای این روزهای آماده بود و نگارنده امیدوار است دولت از عملکرد بد گذشته خود درس گرفته باشد و در سال آتی با عقلانیت رفتار نماید تا چنین ایامی خلق نشود که سوء استفاده کنندگان، امنیت مردم و جامعه را به خطر اندازند. دولت باید بداند مردم در حکومت اسلامی اصل و اساس هستند و بی توجهی به امور رفاهی و معیشتی ایشان، گریبان آنان را خواهد گرفت. خبرگان اندیشمند  اقتصادی با اظهار نظرهای خود بودجه سال آتی را که دولت به مجلس ارائه نموده است، بودجه ای تلقی کرده اند که حکایت از ادامه و استمرار بی توجهی دولت به اقشار مستمند و ضعیف و محروم جامعه دارد. مجلس در بررسی این لایحه وظیفه ای بس سنگین برعهده دارد و باید با هوشمندی، بندهای تلخ  حادثه آفرین این بودجه را به نفع مردم محروم  که مستحق زندگی بهتر هستند؛ بدون ملاحظات سیاسی و جناحی و باندی جرح و تعدیل نمایند و به مردم و جامعه امنیت اقتصادی، آرامش و رفاه هدیه کنند. مجلس در بررسی بودجه 99، استقامتی بودن آن را ارزیابی، تأیید و بندهای بحران ساز و چالش برانگیز آن را به بندهای امیدآفرین و روح بخش تغییر دهد.    

به بودجه سال آتی نقدهای بی شمار فرهنگی، اقتصادی و مالیاتی وارد است که نگارنده از پرداختن به آن خودداری کرده و امیدواراست خوانندگان محترم با جدیت این موارد را از قلم صاحب نظران دلسوز دیگر خوانده و دنبال نمایند و با آگاهی از دولت مطالبه گری نمایند تا دولت پاسخگو گردد.

 جمعه: 29 / 09 / 1398- 23 ربیع الثانی 1440- 20 دسامبر 2019

[1] - این میزان نسبت به بودجه 1744 هزار میلیارد تومانی قانون بودجه سال 1398 حدود 14 درصد رشد داشته است.

[2] - بودجه 1483 هزار میلیارد تومانی شرکت‌های دولتی نسبت به بودجه 1274 هزار میلیارد تومانی قانون بودجه سال 98 حدود 16 درصد رشد داشته است.

[3] - بودجه 484 هزار میلیارد تومانی عمومی نسبت به بودجه 448 هزار میلیارد تومانی عمومی سال 98 حدود هشت‌درصد رشد داشته است.

[4] - در بودجه ۹۸، سهم درآمدهای مالیاتی حدود ۱۷۲ هزار میلیارد تومان مصوب شده بود که طی ۸ ماه نخست امسال، حدود ۸۹ هزار میلیارد تومان آن محقق شد.

[5] - برخی از کارشناسان معتقدند؛ دولت در مواجهه با تحریم‌ها، به‌ویژه تحریم نفتی و مبادلات پولی و بانکی که مرحله به مرحله افزایش یافته، چاره ای نداشته است که با سیاست مقاومت در چنین شرایطی، بودجه 99را  بودجه‌ای انبساطی تنظیم و به مجلس ارائه نماید.

[6] - واقعیت این است که در سه سال گذشته از عمر دولت رییس جمهور روحانی، گام به گام قدرت خرید مردم سیر نزولی داشته است تا امروز که برای تهیه مایحتاج اصلی از سبد نیازهای خود به شدت با مشکلات مواجه شده‌اند. بخش قابل ملاحظه از این نارضایتی عمومی از نظر مردم، اگرچه به منحنی درآمدها، پدیده رو به گسترش بی‌کاری و فسادهای کلان مالی و… در کشور برمی‌گردد، اما اغلب مردم، همه این عناوین را ناشی از سوء مدیریت به‌ویژه در سطح مدیریت کلان کشور می‌دانند.

[7] - کار و بیکاری دو پدیده‌ای است که به‌صورت مستقیم با افزایش قدرت خرید مردم مرتبط است. مردم می‌گویند، دولت اگر خواهان افزایش قدرت خرید ما است، لطفاً دستش را از جیب ما بیرون بکشد و در کنار آن میدان کار و کارآفرینی را برای بخش خصوصی باز و بازتر کند.

[8] - بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های گذشته، طی سه ‌سال بودجه عمرانی مصوب در حدود 60 تا 62 هزار میلیارد تومان بوده که معمولا حدود 70 درصد آن محقق شده است. در بودجه سال آینده نیز به‌نظر می‌رسد با توجه به تجربه سال‌های گذشته، رقم 70 هزار میلیاردی بودجه عمرانی محقق نخواهد شد.

[9] - اینکه دولت قصد دارد 30 هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی برداشت کند به‌معنای آن است که به بانک مرکزی دستور می‌دهیم 30 هزار میلیارد تومان به حساب صندوق توسعه ملی چاپ کند، بانک مرکزی ذخایر ارزی خود را به ارزش 30 هزار میلیارد تومان افزایش می‌دهد و توسعه ملی چاپ کند، بانک مرکزی ذخایر ارزی خود را به ارزش 30 هزار میلیارد تومان افزایش می‌دهد و به این میزان پول چاپ می‌کند. در اینجا نه‌تنها پول به صندوق توسعه ملی اضافه نکرده‌ایم بلکه از آن برداشت هم کرده‌ایم که موضوع عجیبی می باشد، چراکه این چاپ پول با ضریب فزاینده هفت‌برابری فعلی، به‌معنی افزایش 210 هزار میلیارد تومانی رشد نقدینگی را در پی خواهد داشت.

[10] - برخی کارشناسان اقتصادی با منتشر شدن بودجه 99 معتقدند؛ به احتمال زیاد تورم در سال آینده همانند سال جاری40 تا 45 درصد خواهد بود و رشد اقتصادی به احتمال خیلی زیاد منفی خواهد شد، بنابراین ممکن است فشارهای زیادی گریبان مردم را بگیرد. بودجه یک اصل بسیار مهم در کشور بوده، اما با این روال که بدون حساب و کتاب بودجه را می‌نویسیم قاعدتاً نباید انتظار داشته باشیم که تاثیری در بهبود اقتصاد داشته باشد.