در باره تروریسم مواد مخدر(Narco Terrorism )- بخش سوم

در باره تروریسم مواد مخدر(Narco Terrorism )- بخش سوم

اسدالله افشار

تغییر مدل‌های تجاری برای قاچاق مواد مخدر و جرم سازمان‌یافته

تخمین زده شده است که یک سوم تا یک پنجم از درآمد حاصل از فروش مواد مخدر توسط گروه‌های جنایت‌کار سازمان یافته بین‌المللی در سراسر جهان در سال ۲۰۱۴، از راه فروش مواد مخدر به دست آمده است. ارتباطات سیار فرصت‌های تازه‌ای را در اختیار قاچاقچیان مواد مخدر قرار داده است، همچنین شبکه دارک نت (Dark net )این فرصت را برای مصرف‌کنندگان فراهم می‌کند تا به صورت ناشناس مواد مخدر را ازطریق پرداخت ارزی دیجیتالی، مانند "بیت‌کوین"، خریداری کنند. با وجود این که قاچاق مواد مخدر در دارک نت همچنان ناچیز است، اما براساس یک مطالعه، معاملات مواد مخدر بین سپتامبر ۲۰۱۳ و ژانویه ۲۰۱۶ افزایشی سالانه معادل۵۰ درصد داشته است. خریداران مواد مخدر از طریق دیجیتالی عمدتاً مصرف‌ کنندگان تفریحی کانابیس، اکستاسی، کوکائین، داروهای توهم‌زا و مواد روان‌گردان جدید هستند.

روند جهانی بازار مواد مخدر و جدیدترین آمارهای در این زمینه

بر اساس این گزارش، طیف موادی که در بازار مواد مخدر در دسترس است به طور قابل‌ملاحظه‌ای گسترش پیدا کرده است. گستره بازار مواد افیونی، به طور خاص، افزایش یافته است. این گسترش تلفیقی از مواد غیرقانونی تحت کنترل بین‌المللی مانند هروئین و همچنین داروهای تجویزی که یا از بازار قانونی منحرف می‌شوند یا به عنوان داروهای تقلبی تولید می‌شوند را در بر می‌گیرد. مواد روان‌گردان جدید هم‌چنان در حال تحول هستند به گونه‌ای که تعداد و نوع مواد گزارش شده تا سال ۲۰۱۵، تقریباً دو برابر شده و از تعداد ۲۶۰ در سال ۲۰۱۲ به تعداد ۴۸۳ در سال ۲۰۱۵ رسید.

تولید تریاک در حال افزایش است و بازار کوکائین پر رونق است. در سال ۲۰۱۶، تولید جهانی تریاک در مقایسه با سال گذشته یک سوم افزایش یافت که این افزایش در درجه اول به دلیل تولید بیشتر خشخاش در افغانستان بود. این گزارش همچنین به گسترش بازار کوکائین اشاره می‌کند به طوری که از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ کشت بوته کوکا، به دلیل رشد کشت آن در کلمبیا، تا ۳۰ درصد افزایش یافت. به دنبال یک دوره کاهش، علائمی دال بر افزایش مصرف کوکائین در دو بازار بزرگ آن، آمریکای شمالی و اروپا، مشاهده می‌شود.

طبق گزارش جهانی مواد مخدر دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در سال 2022، حدود 284 میلیون نفر بین سنین 64-15 در سال 2020 در سر تا سر جهان مواد مخدر مصرف کرده اند، که معادل 26 درصد افزایش در دهه گذشته بوده است. افراد جوان مواد بیشتری مصرف می کنند، که سطح مصرف امروزه در بسیاری از کشورها بیشتر از نسل قبل می باشد. در آفریقا و آمریکای لاتین، افراد زیر 35 سال اکثریت تحت درمان برای اختلالات مصرف مواد را تشکیل می دهند.

طبق تخمین این گزارش، 2/11 میلیون نفر در سر تا سر جهان مواد تزریق می کرده اند. حدود نیمی از این رقم با هپاتیت C زندگی می کنند، 4/1 میلیون نفر با اچ آی وی زندگی می کنند و 2/1 میلیون نفر به هر دو عفونت مبتلا هستند.

خانم غادا والی، مدیر اجرائی دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد، در واکنش به این یافته ها گفت: "میزان تولید و کشفیات بسیاری از مواد مخدر به بالاترین رکورد رسیده است، حتی در شرایطی که اوضاع اضطراری جهانی، آسیب پذیری ها را عمیق تر می کند. در عین حال، درک نادرست از بزرگی مشکل و صدمات ناشی از آن، مردم را از مراقبت و درمان محروم می کند و افراد جوان را به سمت رفتارهای زیان بار سوق می دهد. ما می بایست منابع و توجه لازم را برای پرداختن به تمام جوانب مشکل جهانی مواد، از جمله ارائه مراقبت بر پایه شواهد به تمام کسانی که به آن نیاز دارند، تخصیص دهیم، و می بایست دانش خود را پیرامون ارتباط مواد مخدر با سایر چالش های فوری همچون مناقشات و تخریب محیط زیست ارتقا بخشیم."

این گزارش همچنین بر اهمیت تحریک جامعه بین الملل، دولت ها، جامعه مدنی، و تمام ذینفعان به منظور اقدام عاجل برای حفاظت مردم، از جمله ارتقای پیشگیری و درمان مصرف مواد و مقابله با عرضه مواد مخدر تأکید کرد.

طبق این گزارش، تولید کوکائین در سال 2020 به بالاترین سطح رسید و با 11 درصد افزایش نسبت به سال 2019 به 1982 تن رسید. علی رغم همه گیری کووید-19، کشفیات کوکائین هم افزایش داشت و به رکورد 1424 تن در سال 2020 رسید. نزدیک به 90 درصد از کوکائین کشف شده در جهان در سال 2021 در کانتینرها و / یا از طریق دریا قاچاق شده بود. داده های کشفیات حاکی از آن است که قاچاق کوکائین به سایر نقاط خارج از بازارهای آمریکای شمالی و اروپا و با افزایش قاچاق به آفریقا و آسیا، در حال گسترش است.

قاچاق متامفتامین[1] همچنان بر اساس جغرافیا گسترش دارد، 117 کشورکشفیات متامفتامین را در بین سال های 2016 تا 2020 گزارش داده اند، در حالی که بین سال های 2006 تا 2010 این گزارش مربوط به 84 کشور می شد. در عین حال، مقدار متامفتامین کشف شده بین سال های 2010 تا 2020 پنج برابر شده است.

تولید تریاک در جهان بین سال های 2020 و 2021 هفت درصد افزایش داشته است و به 7930 تن رسیده است که عمدتاً به دلیل افزایش در تولید در افغانستان بوده است. هر چند، مساحت زیر کشت خشخاش در جهان با 16 درصد کاهش به 246800 هکتار در همان دوره بوده است.

طبق این گزارش، در بسیاری از کشورها در آفریقا و آمریکای جنوبی و مرکزی، نسبت بالایی از مردم تحت درمان برای اختلالات مصرف کانابیس هستند. در اروپای شرقی و جنوب شرقی و در آسیای میانه، مردم غالب اوقاب تحت درمان برای اختلالات ناشی از مصرف مواد شبه افیونی هستند.

در ایالات متحده آمریکا و کانادا، مرگ های ناشی از مصرف بیش از حد، عمدتاً به دلیل شیوع مصرف غیر پزشکی فنتانیل[2] همچنان رکورد دارد. ارزیابی های اولیه در ایالات متحد به بیش از 107 هزار مرگ ناشی از مصرف بیش از حد مواد در سال 2021 اشاره می کند که از رقم در سال 2020 نزدیک به 92 هزار بوده است.

در دو بازار بزرگ متامفتامین، کشفیات افزایش داشته است. در آمریکای شمالی نسبت به سال گذشته 7 درصد بیشتر شده است، در حالی که در آسیای جنوب شرقی این کشفیات30 درصد افزایش داشته است، که بیشترین رکورد در هر دو منطقه است. رکورد بالائی از کشفیات متامفتامین همچنین در آسیای جنوب غربی گزارش شده است که در سال 2020 نسبت به سال 2019، 50 درصد افزایش داشته است.

نابرابری زیادی در دسترسی به مواد شبه افیونی دارویی برای مصرف پزشکی همچنان وجود دارد. در سال 2020، برای هر یک میلیون نفر ساکنین در آمریکای شمالی، 7500 دوز داروهای ضد درد کنترل شده بیشتر از آفریقای مرکزی و غربی وجود داشت.

طبق گزارش جهانی موادمخدر درسال 2022، افزایش چشمگیری درتعداد آزمایشگاه های مخفی در اوکراین گزارش شده است، که از شمار 17 آزمایشگاه که در سال 2019 از بین رفتند، در سال 2020 این مقدار به 79 رسید. از این تعداد آزمایشگاه، 67 آزمایشگاه آمفتامین تولید می کردند که در سال 2019، تنها 5 آزمایشگاه بود؛که این بالاترین تعداد آزمایشگاه های از بین رفته در سال2020 در هرکشور است که گزارش شده است.

طبق همین گزارش بازارهای مواد مخدر می توانند تأثیرات فردی، محلی یا جمعی بر محیط زیست داشته باشند. یافته های اصلی نشان می دهند که به طور میانگین ردپای کربن در کانابیس در فضای داخل، بین 16 تا 100 برابر کانابیس در فضای بیرون است، و ردپای کربن در 1 کیلوگرم کوکائین 30 برابر بیشتر از دانه های کاکائو است. سایراثرات زیست محیطی شامل جنگل زدائی قابل توجه همراه با کشت غیر قانونی کاکائو، زباله ناشی از تولید مواد مخدر صنعتی که می تواند 5-30 برابرحجم محصول نهائی باشد، ودفن زباله است که می تواند به طورمستقیم برخاک، آب و هوا و همچنین به طور غیرمستقیم بر ارگانیسم ها، جانوران و چرخه غذا اثر بگذارد.

گزارش جهانی مواد مخدر برای سال 2022 همچنین بر نقش زنان در اقتصاد جهانی کوکائین، از جمله کشت کوکا، نقل و انتقال مقادیر کم مواد، فروش به مصرف کنندگان، و قاچاق به زندان، نیز تأکید می کند.[3]

نارکو تروریسم؛ مشارکت بین سازمان های تجارت مواد مخدر و سازمان های تروریستی

در اظهارات سیاسی امروزی و در رسانه ها و ادبیات آکادمی استفاده از اصطلاح نارکو تروریسم بیشتر به سازمانهایی که در تجارت مواد مخدر و تروریسم دخیل هستند دلالت دارد، آن همچنین یک ارتباط همکاری بین جرایم سازمان یافته و تروریسم را نشان می دهد و این ارتباط دلیل اصلی این است که چرا یک رویکرد سیاست هماهنگ برای مقابله با آنها حمایت می شود. با این حال چیزی که مشخص نیست ویژگی این ارتباط است. تعریف مبهم نارکو تروریسم در واقع به یک مشارکت بین سازمان های تجارت مواد مخدر و سازمان های تروریستی دلالت دارد. این به سادگی می تواند به معنای ادغام دو پدیده باشد، یعنی قاچاق مواد مخدر و تروریسم در یک سازمان، صرف نظر هر نوع همکاری رسمی بین شبکه ها. در صورتی که همکاری رسمی وجود داشته باشد، تعیین میزان همکاری و همچنین اطلاعات موجود بیش از حد دقیق در مورد ویژگی دقیق چنین همکاری هایی دشوار است. با این وجود، از طریق دستگیری قاچاقچیان غیرقانونی مواد مخدر، مقامات مسئول اجرای قانون از تعامل میان تروریست ها و افراد در گیر در تجارت مواد مخدر آگاه می شوند.این دستگیری ها همچنین تعیین می کند که این تعاملات بین المللی هستند یا نه.

هرچند، مطالعات تجربی رابطه دقیق بین گروه های خاص برای تقویت درک ما از این رابطه ضروری است، هدف بررسی شباهت ها و تفاوت ها بین سازمان ها به منظور ارزیابی سیاست مرتبط با نارکو تروریسم است. در این رابطه، مهمترین مسئله وجود درکی مبنی براین است که تعاملی وجود دارد و این تعامل بر سیاست تأثیر می گذارد. با این حال، صرف نظر از اینکه آیا همکاری رسمی بین سازمانهای قاچاق مواد مخدر و تروریست ها وجود دارد یا نه، شباهت های خاصی در خصوص این سازمان ها وجود دارد که ارزش مطالعه دارند.

ساختار و فعالیت های سازمان های قاچاق مواد مخدر و سازمان های تروریستی

هر دو نهاد، سازمان های قاچاق مواد مخدر و سازمان های تروریستی، از نظر حقوق بین الملل جنایتکار هستند بدون توجه به اینکه فعالیت های آنها انگیزه سیاستی یا اقتصادی داشته باشد. به عنوان جنایتکار، تروریست ها و قاچاقچیان مواد مخدر هر دو بر محرمانه بودن و پنهانی بودن فعالیتهایشان از نظر مقامات مسئول اجرای قانون تاکید دارند، چرا که این برای بقای سازمانها و اعضای آنها ضروری است. از آنجا که هر دو در موقعیت مشابه قرار دارند، از این رو قاچاقچیان مواد مخدر و تروریست ها نیاز به مخفی شدن و ناشناخته ماندن از نظر مقامات را تشخیص داده اند. علاوه بر این، به دلیل ماهیت جنایی فعالیت های شان، این سازمان ها معمولا مجبور به کار در بخش تاریک تر جامعه هستند، بنابراین با هم در تماس هستند و حتی قلمرو های مشترکی را به اشتراک می گذارند. این همچنین شانس تعامل بین سازمانها را با همزیستی خالص افزایش می دهد.

ساختار گروه های قاچاق مواد مخدر و سازمان های تروریستی نیز مشابه است. بسیاری از سازمان ها در طول دهه گذشته بین المللی شده اند و به شکل بین المللی فعالیت می کنند. هر دو گروه جنایتکار سازمان یافته و سازمان های تروریستی به طور کلی با یک ساختار عمودی در سطوح بالای سازمان مشخص می شوند، در حالیکه یک ساختار افقی تر در سطوح وسط و پایین تر به کار می برند.

استفاده از سلول های گسترده، شامل چندین نفر که عملیات را به صورت روزانه انجام می دهند، مشترک است. ساختار سلولی همچنین نشان دهنده یک نگرانی مشترک از سوی هر دو سازمان برای اولویت بندی امنیت وجود دارد، چراکه استفاده از ساختار سلولی به طور قابل توجهی اطلاعات قابل دسترسی برای مقامات در صورت دستگیری را محدود می کند، بنابراین بقای سازمان را تضمین می کند. علاوه بر ساختارها و منافع مشترک، همکاری بین سازمان های تروریست و مواد مخدر همچنین می تواند بر مبنای مبادلات سود متقابل باشد. عمدتا به دلیل عملكرد آنها، این سازمان ها نیازمند انواع خاصی از محصولات و خدمات مانند سلاح، گذرنامه جعلی و روش های پولشویی هستند. این نوع کالاها و خدمات را می توان با تجارت یا حتی به اشتراک گذاری منابع بین سازمان ها بدست آورد.

شنبه: 24 / 10 / 1401- 21 جمادی الثانی 1444- 14 ژانویه 2023

منابع

1- گندمکار؛ ابوالفضل( 1394). تروریسم و نظام کنونی جهان با تأکید بر حقوق بین‌الملل. نشر هورمزد.

2- Canadian Security Intelligence Service Commentary No.13, Terrorism and the Rule of Law: Dangerous Comprise in Colombia,1991,p.1

3- Weinberg, Leonard, Ami Pedahzur and Sivan Hirsch-Hoeffler, “The Challenges of Conceptualizing Terrorism” Terrorism and Political Violence vol.16 no.4 Winter 2004, p. 779.

4- Nunes, W. (2013), “Drug Trafficking and Narco-Terrorism as Security Threats: A Study of India’s North. east”, India Quarterly 69(1): 65–67.

5-Bjornehed, Emma.7113.” Narco-Terrorism: The Merger of The War on Drugs and The War on Terror”. Global Crime.214&3:4-6

[1] - مت آمفتامین (Methamphetamine) که در بازار سیاه با نام شیشه یا کریستال (crystal) و در بین جوانان و نوجوانان با نام آیس (ice) نیز شناخته می‌شود، یک ماده محرک بسیار قوی سیستم عصبی مرکزی با قابلیت سوءمصرف و اعتیادآوری بالا میباشد و سوء مصرف آن سبب آسیب‌های جبران ناپذیری میشود.متاسفانه این ماده مخدر را در آزمایشگاه‌های غیرقانونی نیز به شکل کریستال های خرد شده یخ، تولید و برای اهداف تفریحی به‌طور گسترده مورد سوء مصرف و سوء استفاده قرار می دهند. مت آمفتامین برای درمان خط دوم اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی و اضافه وزن‌های مزمن، به صورت تخصصی در پزشکی، کاربرد دارد. مت آمفتامین در مصارف ابتدایی و دوزهای کم، با تحریک مکنده‌های مربوط به جمع‌آوری کردن هورمون سرخوشی مغز، باعث افزایش انرژی کاذب و تمرکز غیرطبیعی ،سرخوشی کاذب با کاهش اشتها و بی خوابی در افراد بدون عارضه اختلال کم توجهی، می‌شود و در دوزهای بالا، می‌تواند عوارض خطرناکی، مانند تشنج، خونریزی مغزی و روان‌پریشی را در آنها ایجاد کند. همچنین مصرف طولانی مدت مت‌آمفتامین، عواقب جسمی، روانی و اجتماعی بسیاری را برای این مصرف‌کنندگان در پی دارد. گفتنی است مصرف این دارو به توصیه و تجویز اکثر پزشکان متخصص در این حوزه تا آخر عمر افراد با عارضه اختلال کم توجهی بیش فعالی لازم و واجب است که این نکته با تحقیقات نوشته شده متخصصین در این حوزه نسبت به تاثیرات متفاوت این ماده در افراد با عارضه بیش فعالی نسبت به افراد بدون این عارضه ثابت شده است و این بدلیل وجود تعداد کمتر مکنده های هورمون سرخوشی در سیستم عصبی افراد بیش فعال میباشد. سوء مصرف متآمفتامین درصد بیشتری نسبت محرکهای دیگر در جهان دارد.

[2] - فنتانیل (Fentanyl) یک شبه‌مرفین بسیار قوی است و برای بی‌هوشی استفاده می‌شود. فنتانیل با قدرت اثر ضد درد چند برابر هروئین، در دهه ۱۹۶۰ (میلادی) به عنوان هوشبر با تزریق به سیاهرگ معرفی شد. کاربرد اصلی آن به عنوان پیش‌دارو و آرام‌بخش پیش از بیهوشی در اتاق عمل است. امروزه، فنتانیل‌ها به‌طور گسترده‌ای برای بیهوشی و تسکین درد استفاده می‌شوند. فنتانیل به صورت آمپول، پچ پوستی، قرص (لوزنج) و فیلم زیرزبانی استفاده می‌شود. این ماده برخلاف مخدرهای طبیعی مانند تریاک، مرفین و هروئین ریشه گیاهی و طبیعی ندارد و تنها در آزمایشگاه تولید می‌شود. با سرعتی بیشتر از مرفین و هروئین از پوسته محافظ مغز و طناب نخاعی عبور می‌کند و با قدرتی اعجاب‌آور بروی گیرنده‌های مرفینی مغز تأثیر می‌گذارد. اثربخشی فنتانیل ۱۰۰ برابر مرفین (۸۰ برابر هروئین دارویی) است. عوارض جانبی آن عبارتست از: کاهش فشار خون، دیاستولی و کاهش اشباع اکسیژن خون، تهوع و استفراغ، مرگ. ین دارو تأثیراتی مشابه هروئین و حتی مخرب‌تر از آن ایجاد می‌کند. فنتانیل به سرعت بروی دستگاه تنفس و کارکرد قلب تأثیر می‌گذارد. گاهی حتی پیش از سرخوشی با از کار افتادن دستگاه تنفسی، مصرف‌کننده دچار بیهوشی شده و در آستانه مرگ قرار می‌گیرد. در چند سال گذشته فنتانیل به شکل غیرقانونی وارد بازار مواد مخدر و باعث مرگ تعداد بسیار زیادی از مصرف‌کنندگان آن شده‌است. سوءمصرف فنتانیل در برخی کشورهای جهان رواج یافته‌است. در کانادا روزانه یک نفر جان خود را به دلیل بیش‌مصرفی فنتانیل از دست می‌دهد. امروزه در شهر ونکوور تنها فنتانیل توزیع می‌شود و ۱۰۰٪ جای هروئین را در این شهر گرفته‌است. فنتانیل در رده «داروهای فوق خطرناک» در ایالات متحده آمریکا، کانادا و استرالیا دسته‌بندی شده‌است. در اوت ۲۰۱۸ (میلادی) در ایالت نبراسکا از فنتانیل برای اجرای حکم اعدام یک متهم به قتل استفاده شد. شرکت داروسازی آلمانی «کابی» تولیدکننده فنتانیل در اجرای این حکم یک هفته پیش از اعدام تلاش کرد تا با طرح یک دعوی قضایی جلوی اجرای این حکم اعدام را بگیرد. اما دادستان کل ایالت نبراسکا به این دلیل که «مردم نبراسکا با درصد بالایی خواهان از سرگرفتن مجازات اعدام «کاری دین مور» [معدوم] شده بودند.» دادخواست را رد کرد. در ژوئیه ۲۰۱۸ نیز ایالت نوادا قصد داشت برای اعدام یکی از محکومان از فنتانیل استفاده کند. اما در پی طرح یک دعوی قضایی در دادگاه این ایالت، اجرای آن را به تعلیق درآمد.

[3] - گزارش جهانی مواد مخدر و کلیه مطالب مربوط به آن در لینک: https://wdr.unodc.org/ قابل دسترس است.