درک ارزش و جایگاه وحدت اسلامی میان امت مسلمان

درک ارزش و جایگاه وحدت اسلامی درمیان امت مسلمان

اسدالله افشار

امرحق راحجت ودعوی یکی است

خیمه‌های ما جدا، دل‌ها یکی است

ازحجاز وچین وایرانیم ما

شبنم یک صبح خندانیم ما

"اقبال لاهوري"

درمیان قاموس ها،گلواژه ای که دررأس برترین ها قراردارد، و بسیارجاذب، دلگشا وزیباست، واژه وحدت و اتحاد است.اتحاد،نخ تسبیحی است که مهره ها را درکنارهم نگه می دارد،وارتباط منظمی بین آن ها برقرارمی سازد،وآن هاراازپراکندگی ودورافتادگی وگم شدن حفظ می کند؛اگرآن نخ پاره شود،انسجام مهره ها گسسته شده،وهرکدام به جایی فروخواهد افتاد. وحدت عامل مهم حرکت بخش برای انقلاب ها بوده،وانسان ها رادرگذرپیشرفت به سوی پیروزی ها، از دست اندازها وگردنه های صعب العبور،عبورمی دهد، به ناتوانی ها توان بخشیده، ودشواری ها را آسان می کند وناممکن ها را ممکن می سازد . نقش سازنده وتوان بخش اتحاد درپیروزی انقلاب اسلامی درحدی بود که برای همگان روشن گردیدکه درمیان عوامل پیروزی،سه عامل دررأس عوامل قرارداشت که عبارت اند از:«اسلام ناب، مساله رهبری ومساله اتحاد.»آری اهمیت وحدت وانسجام به قدری است که درکناراسلام ناب،ومقام رهبری (ولایت) می درخشد، وازآن به عنوان عامل مهم پیروزی یاد می شود.اصولا نمی توان بین اسلام ورهبری اسلامی با مساله وحدت، جدایی فرض کرد، چراکه اسلام منهای وحدت، ویا ولایت منهای وحدت،هم چون شیرمثنوی است که چنین شیری راخدا نیافریده است .

بر همین اساس امیرمؤمنان علی (ع) درسخنی مساله رهبری اسلامی را چنین ترسیم کرده ومی فرماید: «ومکان القیم بالامر مکان النظام من الخرزیجمعه ویضمه،فان انقطع النظام تفرق الخرزوذهب:موقعیت رهبر اسلامی؛همانند نخ تسبیحی است که مهره ها رادرنظام می کشد، و جمع کرده وارتباط می بخشد، اگر آن نخ پاره شود، مهره ها پراکنده می شوند و هر کدام به جایی خواهد افتاد.»(1)

وحدت مسلمانان، توان آنان را دربرابردشمنان، صدها وهزارها برابرمی کند،درست مانند سدهای بزرگی که درنقاط مختلف جهان ساخته شده ومبدأبزرگ ترین نیروهای صنعتی است،وسرزمین های وسیعی را زیرپوشش روشنایی وآبیاری قرارداده است،این قدرت عظیم چیزی جزنتیجه به هم پیوستن دانه های ناچیزباران نیست.بنابراین اتحاد وانسجام دانه های باران باعث ایجاد سدهای عظیم باآن همه توانایی ها شده است.وقتی که ازدانه های باران درپرتووحدت وبه هم پیوستگی چنان آثاراعجازآمیزبروزکند،قطعا اتحادوانسجام مسلمانان آثاروبرکات اعجازآمیزبیش تری درپیشرفت اهداف عالی انسانی وجلوگیری از مقاصد غیرانسانی استعمارخواهد داشت وموجب سربلندی وعزت واقتداربی نظیرخواهد شد.

خسارات جبران‌ناپذیرتفرقه و نفاق برپیکرامت واحده اسلامی

درتاریخ پرفرازونشیب اسلام،تفرقه ونفاق بین مذاهب و ملل اسلامی ازمسأئل بغرنج وبنیان‌کن جوامع اسلامی بوده است که خسارات و لطمات مادی و معنوی جبران‌ناپذیری برپیکرامت واحده اسلامی وارد ساخته است. این زخم خونین درچهره زیبای امت اسلامی از دید مصلحان امت پنهان نمانده و نگرانی آنان را برانگیخته است. ازین رو، در مقاطع تاریخی متعددی، این مصلحان درصدد ایجاد وحدت بین مسلمین برآمده تا التیام‌بخش دردهای قلب خونین امت اسلامی باشند.اما هریک ازاینان اهداف ویژه‌ای را نیزدنبال می‌نمودند.

چهره شاخص مصلحان وحدت‌طلب امت اسلامی «سید جمال الدین اسدآبادی» است که به همراه شاگردش«شیخ محمد عبده»، وحدت اسلامی را از مهمترین اهداف آرمانی خود می‌دانست و در این راه تلاش وکوشش فراوانی به عمل آورد. در این راستا، وی وطن خاصی برای خویش انتخاب نکرد ودر طول عمرمبارزاتی خود به کشورهای متعدد سفر نمود و سکنی گزید. دیگر فردی که در راه وحدت اسلامی اقدام نمود، رئیس جامع‌الازهرمصر، شیخ محمود شلتوت بود که فتوای جواز پیروی ازفقه شیعه را صادر نمود و مذهب تشیع را در ردیف چهارمذهب فقهی اهل سنت برسمیت شناخت. تأسیس مرکز«دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» در قاهره توسط ایت‌الله محمد تقی قمی درایجاد این گرایش معتدل در شخص شیخ محمود شلتوت مؤثربود وتلاش‌های بی‌شائبه مرجع تقلید تامه جهان تشیع،حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی درصدور فتوای شیخ شلتوت و برسمیت شناخته شدن مذهب شیعه درکنارمذاهب چهارگانه اهل تسنن که وحدت اسلامی را وارد مرحله نوینی می‌کرد نقش بسزایی داشت. علی‌رغم این تلاش های وحدت‌طلبانه علمای شیعه واهل تسنن،دولت ها وملت های اسلامی همچنان درتب وتاب تفرقه می‌سوختند و استعمارگران شرق و غرب با دامن‌زدن به آتش تفرقه به غارت منابع کشورهای اسلامی می‌پرداختند.

آغازنهضت اسلامی امام خمینی درسال 1342 و وقوع انقلاب اسلامی 1357 ایران نقطه عطف تفکروحدت اسلامی - وحدت شیعه وسنی ازیک طرف و وحدت کشورها و دولت های اسلامی از طرف دیگر- بودکه شخص امام خمینی(ره)منادی این وحدت بود. اندیشه وحدت ازدیدگاه امام خمینی(ره) وسیله و ابزاراصلی و نفی سبیل و سلطه غیرمسلمانان برامت اسلامی بوده و وحدت رمزپیروزی و بقاء»امت اسلامی.

ارزش وحدت درصدراسلام

حفظ وحدت درصدراسلام، موجب انسجام و فشردگی مسلمانان شد،آن ها درپرتو همین همدلی و هماهنگی توانستند برخیل دشمنان مختلف فائق آیند و به امتیازات فوق العاده دست یازند، چراکه قرآن به آن هافرموده بود: «واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا واذکروا نعمت الله علیکم اذ کنتم اعداء فالف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخوانا: وهمگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام و هرگونه وسیله رحمت) چنگ زنید و پراکنده نشوید، ونعمت خدا را برخود به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگربودید،واو میان شما الفت ایجادکرد، و به برکت نعمت اوبرادرشدید.» (2)

قرآن تفرقه واختلاف را درردیف عذاب های آسمانی عنوان کرده و می فرماید: «قل هوالقادرعلی ان یبعث علیکم عذابا من فوقکم اومن تحت ارجلکم اویلبسکم شیعا ویذیق بعضکم باس بعض: بگو خداوند قادراست که ازبالا یا اززیرپای شما، عذابی برشما بفرستد،یا به صورت دسته های پراکنده شما را با هم بیامیزد، وطعم جنگ (و اختلاف) را به هریک ازشما به وسیله دیگری بچشاند.» (3)

قرآن به تفرقه افکنان هشدار داده و آنها را جدای از اسلام ودشمن مسلمانان معرفی کرده و با قاطعیت می فرماید: «ان الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا لست منهم فی شیء انما امرهم الی الله: همانا کسانی که آیین خود را پراکنده ساختند، و به گروه های گوناگون تقسیم شدند، توهیچ گونه رابطه ای با آن ها نداری، سر و کارآن ها تنها با خدا است.» (4)

قرآن؛ گروه گرایی و پراکندگی را از برنامه های مشرکان دانسته، و مسلمانان را به شدت ازآن نهی کرده و به انسجام تحت پوشش توحید دعوت فرموده وبا صراحت می فرماید:«ولاتکونوامن المشرکین من الذین فرقوادینهم وکانوا شیعا: از مشرکین نباشید،ازکسانی که دین خود راپراکنده ساختند، و به دسته ها وگروه ها تقسیم شدند.» (5)

ترغیب به وحدت و برادری دركلام معصومين عليهم السلام

درگفتار پیامبر(ص) و امام علي(ع) با تعبیرهای جالب و عمیق به مسأله وحدت و برادری ترغیب شده و از هر گونه پراکندگی وتفرقه نهی گردیده است، و در بعضی از این موارد به دلیل آن نیزاشاره شده است، به عنوان نمونه، نظرشما را به چندگفتارازآن ها جلب می کنیم:

پیامبر اکرم (ص) فرمود:«المسلمون ید علی من سواهم: مسلمانان، یک پارچه چون یک دست نیرومند در مواجه با بیگانگان هستند.» (6)

ونیزفرمود: «المسلمون کالرجل الواحد اذا اشتکی عضو من اعضائه تداعی له سائر جسده: مسلمانان نسبت به همدیگرهم چون یک مرد هستندکه هرگاه عضوی از اعضای او دردمند شود، اعضای دیگراو نیز احساس درد می کنند.»(7)

نظیراین مطلب با اندکی تفاوت ازامام صادق (ع) نقل شده آن جا که فرمود:«المؤمن اخو المؤمن کالجسد الواحد،ان اشتکی شیئا منه وجد الم ذلک فی سائرجسده:مؤمن برادرمؤمن است،مانند پیکری که هرگاه عضوی ازآن دردمند شود،اعضای دیگرهم احساس درد کند.» (8)

امیرمؤمنان علی(ع)درفرازی ازیکی از خطبه هایش خطاب به مسلمانان چنین فرمود:«و الزموا السواد الاعظم،فان یدالله مع الجماعة،وایاکم والفرقه، فان الشاذ من الناس للشیطان،کما ان الشاذ من الغنم للذئب: به جمعیت عظیم مسلمانان بپیوندید،که دست خدا با جماعت است، و از پراکندگی دوری کنید که انسان تنها بهره شیطان است، چنان که گوسفند تک رو و بازیگوش و از گله جا مانده طعمه گرگ خواهد بود.»(9)

امام علی (ع) به قدری نسبت به گروهک خوارج که موجب تفرقه در میان سپاه آن حضرت شدند و با شعارهای فریبنده برای خود دسته جدا کرده بودند، اظهاربیزاری می کند که به دنبال سخن فوق می فرماید :« الا من دعا الی هذا الشعار فاقتلوه و لوکان تحت عمامتی هذه: آگاه باشید! کسی که به این شعار (اغوا گر و تفرقه افکن خوارج) دعوت کند،گرچه درزیرعمامه من پناه آورده باشد،اورا بکشید.» (10)

ازاین بیانات چنین استفاده می شودکه رعایت حفظ اتحاد،ارزش بسیارعمیق ومهمی است که پیامبر (ص) وامامان(ع) ما را به آن دعوت کرده اند، وبه عکس گناه تفرقه افکنی وپراکندگی به قدری بزرگ است که به منادیان و پدید آورندگان آن به شدت هشدار داده شده،تا مسلمانان با اظهار تنفراز آن ها و از هرگونه تفرقه افکنی،عوامل اختلاف را ازجامعه خود طرد کرده و برای حفظ وحدت خود، از هیچ گونه کوششی دریغ ننمایند. (11)

مفهوم اختلاف ووحدت

واژه «اختلاف» و«وحدت» از معدود کلماتی است که همواره تکیه کلام زمامداران و حاکمان بوده، از این رو مفهوم کلی این دو واژه بسیارروشن است؛ اما نکته ای که نباید مورد غفلت قرارگیرد این است که:آیا واژه وحدت و اختلاف چون دو واژه عدل و ظلم اند که یکی به طور مطلق مذموم و دیگری ممدوح است و صدق مفهوم دادگری یا ستمگری درموردی، آن عمل شایسته یا ناشایست می نماید؟

در پاسخ باید گفت: به رغم ذهنیت افکار عمومی، چنین نیست و اختلاف و وحدت هیچ یک ارزش ذاتی ندارند؛ بلکه ارزش یا ضد ارزش بودن هر کدام، متغیری از موضوع، هدف و کیفیت رسیدن به آن است؛ به تعبیر دیگر موضوع وحدت می تواند رعایت و التزام به قوانین الهی باشد، چنان که قرآن کریم می فرماید:«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمیعا وَ لا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیْکُمْ اِذْ کُنْتُمْ اَعْداءً فَاَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَاصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ اِخْوانا: وهمگی به ریسمان خدا(قرآن و اسلام وهرگونه وسیله رحمت) چنگ زنید و پراکنده نشوید، و نعمت خدا رابرخود به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان شما الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او برادر شدید.»

و یا رعایت قوانینی باشد که با نظرخواهی و جمع بندی آرای اندیشمندان، کارشناسان و نخبگان ملتی یا ملل جهان،با هدف حصول نظم وامنیت همگانی با رأی اکثریت تصویب شود و بیشترین منافع را برای عموم دارا باشد و در سایه آن، رشد و شکوفایی و توسعه همه جانبه ملت یا تجاوزات جهانی و ترقی و تعالی بشری به دست آید.چنین وحدتی که ریشه درتفاهم و وفاق دارد بی تردید مطلوب است وایجاد اختلاف درآن نارواست. ولی اگر موضوع وحدت، اطاعت فرمان های ستمگر و دیکتاتوری باشد که به منافع و برتری طلبی های خویش واطرافیان یا قوم و نژاد خود می نگرد و افکار عمومی و دیدگاه های دیگران را درآن نادیده گرفته می شود، چنین وحدتی ارزش محسوب نمی شود ودفاع پذیرنیست. همچنین اگرموضوع وحدت استراتژی ابرقدرتی است که با هدف تک قطبی نمودن جهان وسلطه بر همه ملل از طریق باج خواهی و باج دادن و تهدید و تطمیع شکل گیرد و منافع ملت های مستضعف نادیده گرفته شود، هیچ منصفی حفظ چنین وحدتی راکه با ظلم و ستم به اقشار ضعیف توأم است، روا نمی داند؛ بلکه دراین موارد اختلاف و شکستن این گونه وحدت برای جایگزین نمودن وفاقی دیگر سزاوار است.

قرآن کریم می فرماید:«و تَعَاوَنُواْ عَلَی الْبرِّ و التَّقْوَی و لاَ تَعَاوَنُواْ عَلَی الاِثْمِ وَالْعُدْوَان...: و(همواره) در راه نیکی وپرهیزگاری با هم همکاری کنید و(هرگز) درراه گناه و تجاوز همکاری ننمائید.»(12)

این آیه شریفه بیانگر یک اصل کلی اسلامی تعاون بر «برّ و تقوا» است که سراسر مسائل اجتماعی و حقوقی و اخلاقی و سیاسی را در بر می گیرد. طبق این اصل مسلمانان موظفند در کارهای نیک تعاون و همکاری کنند، ولی همکاری در اهداف باطل و اعمال نادرست و ظلم تعاون بر «اثم و عدوان»، به طور مطلق ممنوع است؛ گرچه مرتکب آن دوست نزدیک یا برادر انسان باشد.

این قانون اسلامی،درست برضد قانونی است که عصر جاهلیت و حتی جاهلیت امروزنیزحاکم است که «انصر اخاک ظالما او مظلوما: برادر (یا دوست و هم پیمانت) را حمایت کن، خواه ظالم باشد یا مظلوم!»(13) در آن روز اگر افرادی از قبیله ای حمله به افراد قبیله دیگر می کردند، بقیه افراد قبیله به حمایت آن ها بر می خاستند، بدون این که تحقیق کنند حمله عادلانه بوده یا ظالمانه؛ این اصل در مناسبات بین المللی امروز نیز وجود دارد. به طوری که اغلب کشورهای هم پیمان، و یا آنها که منافع مشترکی دارند، در مسائل مهم جهانی به حمایت یکدیگر برمی خیزند، بدون این که اصل عدالت را رعایت کنند و ظالم و مظلوم را از هم تفکیک نمایند(؟!!) چنان که تاریخ بشر شاهد است که تحت شعار وحدت و تبعیت محض به ویژه آن گاه که رنگ دینی تقدس به خود گرفته، چه مفاسد و حوادث ناگوار و جبران ناپذیری بر جوامع بشری تحمیل گشته است و چه بسیار از مصلحان و دانشمندان، مظلومانه به بند کشیده شده و یا زیر چرخ کاروان وحدت جان باخته و ملت ها و تمدن های بزرگ بشری درسراشیبی انحطاط افتاده اند.

اما شریعت اسلام، بر این قانون جاهلی خط بطلان کشیده و دستور داده که مسلمانان با یکدیگر باید (تنها) در کارهای نیک و برنامه های مفید و سازنده تعاون و همکاری داشته باشند، نه در گناه و ظلم و تعدی.(14)

باتوجه به مطالب مطروحه درمی یابیم که وحدتی ارزشمند ومطلوب خواهد بودکه درسایه اختلاف آرا پدید آید. چنین وحدتی همان وفاق عملی یاالتزام به قانون است. دراین صورت اگرچه فرد دراعتقاد و نظر، مخالف فلان اصل یا قانون است؛ ولی چون مورد وفاق اکثر افراد است در عمل به آن ملتزم است. نکته مهمی که در فهم این دو واژه (اختلاف و وحدت) نباید از آن غفلت شود این است که اصولاً، واژه «وحدت» در مسایل اجتماعی در مواردی استفاده می شود که نوعی «اختلاف» وجود داشته باشد، تا همبستگی و وفاق ملی به وجود آید و بدون هیچ گونه اختلافات، اتحاد و همبستگی موجود بوده و نیاز به وحدت و همبستگی ندارد، و حال آن که در اسلام دعوت به همبستگی شده است.(15) از سوی دیگر برخی از اختلافات، معقول و منطقی است. چنان که اختلافات طبیعی، مانند اختلاف رنگ ها و قبیله ها لازمه آفرینش و خلقت انسان به حساب آمده است: « و من آیاته خلق السموات و الارض واختلاف السنتکم و الوانکم انّ فی ذلک لایات للعالمین»(16) براین اساس، معنای وحدت و همبستگی درجامعه آن نیست که در جامعه اختلاف رنگها، زبانها و سلیقه ها، تضارب اندیشه و جناح بندی های سیاسی و ... وجود نداشته باشد؛ زیرا در اسلام به انتقادهای سازنده، تضارب اندیشه و رقابت های سیاسی منطقی، توصیه شده و آنها از اصول پذیرفته شده هستند که این عناصر معمولاً اختلاف آورند. همین طورمعنای همبستگی و وحدت آن نیست که اقلیت های مذهبی ازعقاید خویش دست برداشته وعقیده ای واحد داشته باشند و یا برادران سنّی، شیعه و شیعیان سنّی شوند؛ بلکه مقصود از وحدت و همبستگی آن است که همه افراد وگروه های یک جامعه با بهره گیری ازعوامل وحدت و همبستگی و با اتخاذ سیاست های اصولی و منطقی در قبال سیاست های خصمانه دشمن مشترک خود، متحد بوده و از اختلافات غیر معقول پرهیزکرده و اختلافات خود را با تبادل اندیشه حل نموده و با صلح و صفا درکنار هم زندگی کنند.(17)

فلسفه امت واحده

بی تردید از مهم ترین مسائل امروز جهان اسلام، وحدت است که به دلایل زیرضروری می نماید:

1. وحدت اسلامی فراهم کننده قدرتی حقیقی است که می تواند، تکیه گاه استواری برای مسلمانان، در رویارویی های فرهنگی بین تمدن ها باشد، زیرا اگر چه مسلمانان از نیروی عظیم انسانی، امکانات مادی فراوان، موقعیت های استراتژیک، روحیه معنوی بالا،فرهنگ و دیدگاه اعتقادی و فکری مترقی برخوردارند؛اما چنانچه میان این اجزا و عناصرپراکنده، اتحادی ایجاد نشود- چنان که درحال حاضرچنین است - این مجموعه عظیم کارآیی نخواهد داشت. (18)

2. وحدت اسلامی می تواند، زمینه گسترده ای برای پژوهش و اجتهاد در منابع اسلامی فراهم آورد و بدین وسیله، در رویارویی های فکری، فرهنگی و حل مشکلات انسانی یاری رساند.

3. وحدت اسلامی موجب الگو شدن دیدگاه های اسلامی است. (19)

4. وحدت اسلامی برتوانایی و مقاومت جامعه در مواجهه با دشواری ها و بحران ها و برخورد با دشمنان خارجی می افزاید. قرآن کریم براین نکته تأکید دارد که وحدت، مایه استواری و نیرومندی است و اختلاف موجب شکست و سستی است: « و لاتنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم واصبروا ان الله مع الصابرین: و اختلاف کلمه نداشته باشید که بد دل خواهید شد و شأن و شوکتتان بر باد می رود و شکیبایی کنید که خداوند با شکیبایان است.»(20)

5. وحدت اسلامی دستاورد طبیعی تکامل انسان وگویای پیشرفت و رشد فکری جامعه دینی است. (21)

6. وحدت، عامل اساسی در پیروزی پیامبر اسلام و نیزپیروزی انقلاب اسلامی ایران بود؛ وحدت همواره و در همه جا عامل پیروزی بوده و خواهد بود. (22)

علل فروپا شی امت واحده

برخی عواملی که موجب فروپاشی امت واحده و حتی وحدت در میان آن ها می شود از این قرار است:

1. ظلم، حسد و نزاع در طلب دنیا

عده ای برای کسب مادیات، از روی علم و آگاهی، در کتاب خداوند اختلاف ایجاد کرده و موجب تفرقه و فروپاشی امت واحد شدند: «کان الناس امه واحده فبعث الله النبیین مبشرین و منذرین و انزل معهم الکتاب بالحق لیحکم بین الناس فیما اختلفوا فیه و ما اختلف فیه الا الذین اوتوه من بعد ما جاءتهم البینات بغیا بینهم: در آغاز مردم امت یگانه ای بودند و آن گاه خداوند پیامبران مژده آور و هشداردهنده برانگیخت و برآنان به حق کتاب های آسمانی نازل کرد تا در هر آن چه اختلاف می ورزند، در میان مردم داوری کند و در آن اختلاف نکردند؛ مگر کسانی که به آنان دین وکتاب داده شده بودکه پس ازآنکه روشنگری ها نصیبشان شد،از رشک ورقابتی که با هم داشتند( به اختلاف دامن زدند).»(23)

2. عدم موفقیت در ابتلا و آزمایش الهی

خداوند به رغم اینکه می توانست، مردم را قهرا به اتحادی که مطلوب اوست، وادارد؛ لکن به آنان اختیارداد که خود این راه را برگزینند تا بیازماید که چه کسانی نعمت های خدا را در راهی که مطلوب خداست، درراستای ایجاد وحدت، به کار می برند وچه کسانی تخلف کرده، به اختلاف و تفرقه چنگ می زنند: «ولو شاء الله لجعلکم امه واحده و لکن لیبلوکم فیما آتاکم: و اگر خداوند می خواست شمارا امت یگانه ای قرار می داد؛ ولی (چنین نکرد) تا شما را در آنچه به شما بخشیده است بیازماید.»(24)

3. فرقه گرایی ها و تفرقه طلبی های مردم

«و لاتکونوا من المشرکین من الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا: و از مشرکان می باشد، از همان کسانی که دینشان را پاره و پراکنده کردند و فرقه فرقه شدند.»(25)

4. تفرقه افکنی های دشمنان

دشمنان اسلام ازآغاز ظهوراسلام تاکنون، همواره برای تفرقه اندازی و فروپاشی وحدت اسلامی تلاش کرده و می کنند: « یاایها الذین آمنوا لاتتخذوا بطانه من دونکم لا یألونکم خبالا و دواما عنتم قد بدت البغضاء من افواهم و ما تخفی صدورهم اکبر:ای مؤمنان،از غیرخودتان کسانی را به همدلی نگیرید که ازهیچ نا بکاری درحق شما فروگذار نکنند و به رنج و محنت افتادن شما را خوش دارند و دشمنی از لحن و سخنشان آشکار شده است وآنچه دل هایشان پنهان می دارد، بدتراست.»(26)

5. وسوسه ها والقائات شیطانی

«وَ قُل‌ لِعِبادِی‌ یَقُولُوا الَّتِی‌ هِی‌َ أَحسَن‌ُ إِن‌َّ الشَّیطان‌َ یَنزَغ‌ُ بَینَهُم‌ إِن‌َّ الشَّیطان‌َ کان‌َ لِلإِنسان‌ِ عَدُوًّا مُبِیناً: به بندگانم بگو: سخنى بگويند كه بهترين [سخن] باشد چرا كه شيطان [به‌وسيله‌ی سخنان ناروا] ميان آن‌ها فتنه و فساد مى‌كند؛ زيرا [هميشه] شيطان دشمن آشكارى براى انسان بوده‌ است.»(27) مراد از بندگان در این آیه مؤمنین هستند و خطاب به پیامبر (ص ) می فرماید به بندگان مؤمن من بگو که در گفتارشان با مردم از کلمات نیکو ومؤدبانه استفاه کنند، به گونه ای که گفتارشان خالی از خشونت و ناسزا و پیامدهای بد آن مثل ضرب و شتم و اعمال بد، باشد و بدانند که گفتن این گونه سخنان ناشایست از آثار فریب شیطان است ، چون اوست که می خواهد میان انسانها افساد کند و علت این خواسته او این است که او دشمنی آشکار وظاهرالعداوه برای بشر است.

جان کلام این که؛ از نگاه قرآن، انسان ها در آفرینش از یک گوهرند؛ یعنی همه از حضرت آدم به وجود آمدند! لیکن به سبب امتحان بشر و ظهور استعدادها و ظرفیت های او و نیز حسد و دنیاطلبی، فرقه گرایی، تفرقه افکنی های دشمنان و بدخواهان، القائات شیطانی، مسخره کردن متقابل افراد و گروه ها، دادن لقب های زشت به هم و سوء ظن به یکدیگر، این وحدت فرو پاشیده است. جهان اسلام امروز بیش از گذشته به این وحدت نیاز مبرم دارد آن هم وحدت عملی و صادقانه.

قرآن کریم برای تحقق دوباره این وحدت در میان امت واحده، این مؤلفه ها را پیشنهاد می دهد: اخوت میان مسلمانان، مودت، الفت، رحمت مسلمانان نسبت به هم، رأفت، عفو، فضل، صفح[1]، اصلاح، تعارف، احترام به سایرادیان وپیامبران الهی ورد انحصارطلبی گروهی خاص درمورد خداوند.(28)

یکشنبه: 29 / 05 / 1402- 3 صفر 1445- 20 آگوست 2023

پاورقی ها

1- سید رضی، نهج البلاغه،خطبه 146 .

2- آل عمران، آیه 103 .

3- انعام، آیه 64 .

4- همان، آیه 159 .

5- روم، آیات 31 و 32 .

6- علاء الدین بن علی المتقی، کنزالعمال، حدیث 441 .

7- همان، حدیث 759 .

8- محمدبن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج 2، ص 166 .

9- سید رضی، نهج البلاغه، خطبه 127 .

10- همان .

11- حجت الاسلام والمسلمین محمد محمدی اشتهاردی، اتحاد و همدلی در فرهنگ اسلامی.

12- مائده، آیه 2.

13- تفسیرنمونه، ج 4، ص 253.

14- مائده، آیه 2.

15- آل عمران، آیه 103.

16- روم، آیه 22.

17- حجت الاسلام عسکری اسلامپورکریمی، اختلاف و پیامدهای ناگوارآن در قرآن،پاسداراسلام، اردیبهشت 1385، ص20،شماره 293 .

18- سید محمد باقرحکیم، وحدت اسلامی (ازدیدگاه قرآن وسنت)،ترجمه عبدالهادی فقهی زاده،تهران، تبیان، 1377، ص 31.

19- همان.

20- انفال ،آیه 46.

21- سید محمد باقرحکیم، پیشین،ص 117.

22- صلاح الدین حسام،«وحدت وضرورت آن»،وحدت مسلمین(دفترکنگره جهانی ائمه جمعه و جماعات)، ص 513.

23- بقره ، آیه 213.

24- مائده ، آیه 48.

25- روم ، آیه 32.

26- آل عمران ،آیه 118.

27- اسرا ، آیه 53.

28- شهید نعمت الله پیغان؛ دانش آموخته حوزه علمیه قم وپژوهشگرعلوم قرآنی بود.در1354در شهرستان زابل متولد گردید،بخشی ازدروس مقدمات و نیز سطوح مقدماتی و عالی را در حوزه علمیه مشهدگذراند وکارشناسی علوم قرآن و حدیث را ازدانشگاه علوم اسلامی رضوی دریافت کرد.درسال 79 به قم آمد و ضمن ادامه تحصیلات درحوزه علمیه قم، در مقطع کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث مشغول گردید او علاوه بر تدریس و تبلیغ، به نگارش رساله ها ومقالاتی پرداخت که دربرخی ازنشریات کشور منتشر شد. وسرانجام در25 اسفند 85 درحادثه خونین تاسوکی توسط گروههای افراطی متعصب وجاهل به شهادت رسید. (امت واحده از همگرایی تا واگرایی، پگاه حوزه ،12 اسفند 1385،ص17، شماره 203)

[1] - گذشت کردن - ناديده گرفتن- صفحه (در معناي "صفح "روي خوش نشان دادن نيز مستتر است. پس معناي صفحت عنه اين است که علاوه بر اينکه او را عفو کردم روي خوش هم به او نشان دادم ، و يا اين است که من صفحه روي او را ديدم در حالي که به روي خود نياوردم ، و يا اين است که آن صفحهاي که گناه و جرم او را در آن ثبت کرده بودم ورق زده و به صفحه ديگر رد شدم و اين معنا از ورق زدن کتاب اخذ شده ، گويا کتاب خاطرات او را ورق زده است.عبارت "أَفَنَضْرِبُ عَنکُمُ ﭐلذِّکْرَ صَفْحاً أَن کُنتُمْ قَوْماً مُّسْرِفِينَ"يعني :"آيا به جرم اينکه شما مردمي اسرافگريد از فرستادن قرآن به سوي شما صرفنظر کنيم"در واقع موضوع نازل کردن قرآن را به صفحه اي تشبيه کرده که با ورق زدن از آن عبور مي کنند و آن را ناديده مي گيرند)