بریکس؛ پی‌ریزی یک نظام عادلانه برخاسته از منافع جمعی

بریکس؛ پی‌ریزی یک نظام عادلانه برخاسته از منافع جمعی

اسدالله افشار

سیریل رامافوسا، رئیس جمهور آفریقای جنوبی، در نشست هفته گذشته بریکس گفت: «ما نگران این هستیم که سیستم های مالی و پرداخت جهانی به طور فزاینده ای به عنوان ابزار رقابت ژئوپلیتیکی مورد استفاده قرار گیرند.

رامافوسا در حالی که میزبان نشست‌های سران در ژوهانسبورگ بود، گفت: «بازیابی اقتصاد جهانی به سیستم‌های پرداخت جهانی قابل پیش‌بینی و عملکرد روان بانک‌ها، زنجیره‌های تأمین، تجارت، گردشگری و همچنین جریان‌های مالی متکی است.

بیانیه مشترک ژوهانسبورگ همچنین استفاده از ارزهای محلی را برای تجارت بین کشورهای بریکس و سایر شرکای تجاری توصیه و تشویق کرد.

در بیانیه آمده است: «ما وزرای دارایی و/یا رؤسای بانک مرکزی خود را موظف می‌کنیم، در صورت لزوم، موضوع ارزهای محلی، ابزارهای پرداخت و پلتفرم‌ها را بررسی کرده و تا اجلاس بعدی به ما گزارش دهند.»

رئیس جمهور برزیل، لوئیزایناسیو لولا داسیلوا از کشورهای عضو خواست تا یک ارز مشترک برای تجارت و سرمایه گذاری بین یکدیگر ایجاد کنند.

لولا داسیلوا گفت، ارز BRICS "گزینه های پرداخت ما را افزایش می دهد و آسیب پذیری های ما را کاهش می دهد."

پشت این آسیب‌پذیری‌ها، دلار آمریکا و کنترل آن بر تجارت جهانی و معاملات بین دولت‌ها است. شاید هنوز در مورد این پیشنهاد اتفاق نظر وجود نداشته باشد، اما ایده تغییر تجارت بین کشورهای عضو به ارزهای ملی تا حد زیادی مطرح می باشد.

بی تردید از منظر کارشناسان؛ مهم‌ترین مأموریت‌های کلیدی «بریکس» در ایجاد ارز اختصاصی ودلارزدایی به‌ واسطه فعالیت‌های بانک توسعه بریکس(NDB) تعریف می‌شود که مورد استقبال قریب به اتفاق اعضا قرارگرفته است؛ به ویژه کشورهایی که سیاست خارجی و اقتصادی شان متأثر از سیاست‌های تحریمی و یکجانبه گرایانه آمریکا با اسلحه دلار بوده است.

در هر صورت از نگاه صاحب نظران و تحلیل گران؛ انکار نمی‌توان کرد که «بریکس» میدان رقابت و زورآزمایی سیاسی بازیگران اثرگذاربین‌الملل به شمارمی‌آید اما این صحنه روی دیگری هم دارد که گرچه سیاستمداران، گرداننده آن هستند اما در نگاه همه ملت‌ها مصداق یک بازی سرنوشت ساز در معادلات جهانی است.

در این اجلاس، شی جین پینگ، رئیس جمهور چین از ترویج "اصلاحات سیستم مالی و پولی بین المللی" صحبت کرد.

بریکس راه هایی را برای دستیابی و تقویت آن هدف اندیشیده است. گسترش بلوک به عنوان یکی از بهترین راه ها برای دستیابی به آن تصمیم گرفته شده است.

حمایت جمهوری اسلامی ایران از دلارزدایی در روابط اقتصادی به عنوان یکی از مقدمات پی‌ریزی نظامی عادلانه در جهانی که ارز واحد به یکی از ابزارهای سلطه‌گری در آن تبدیل شده موضعی بود که از سوی رییس جمهور ایران در پانزدهمین نشست اعضای گروه «بریکس» مورد تأکید قرار گرفت.

بر همین اساس رئیس جمهور کشورمان در سخنانی با بیان اینکه سلطه‌طلبی و بی‌عدالتی جهان را در وضعیت بغرنجی قرار داده گفت: جهان نیازمند همگرایی برای پی‌ریزی یک نظام عادلانه و برخاسته از منافع جمعی است و بریکس نماد چنین تغییر و تحولی در مناسبات جهانی محسوب می‌شود؛ بویژه آنکه اعتماد جهانی به اثرگذاری بریکس رو به افزایش است.

رییس جمهور رئیسی در بخشی از این سخنرانی تأکید کرد: ایران از ظرفیت‌های بی‌نظیری برخوردار است و آمادگی دارد در هر سه حوزه اصلی فعالیت‌های بریکس؛ یعنی حوزه‌های سیاسی- امنیتی، اقتصادی- مالی و اجتماعی مشارکت کند. همکاری‌های راهبردی مختلف بین ایران و اعضای بریکس از جمله در حوزه‌های ترانزیت، انرژی و تجارت، دستور کار جهانی بریکس را حمایت می‌کند. وی همچنین خاطرنشان کرد: ایران به‌صورت قاطع از تلاش‌های بریکس برای دلارزدایی از روابط اقتصادی میان اعضا و استفاده از ارزهای ملی حمایت می‌کند.

با توجه به آن چه بیان شد مشخص است که از مهم‌ترین اهداف تشکیل این اتحادیه می‌توان به بهبود نظام پولی و بانکی جهانی، عزم جدی بر دلارزدایی و تمرکز بر ارزهای ملی، حضور نمایندگانی از همه قاره‌ها، اتخاذ رویکردهای سیاسی ضد هژمون و تجدیدنظرطلبانه و مخالفت با تسلط غرب بر نهادها و ساختارهای بین‌المللی اشاره کرد.

از نگاه کارشناسان؛ گسترش روابط اقتصادی، سکان‌داری درحوزه مبادلات تجاری واقتصادی و مقابله با قدرت کشورهای جی 7 از مهم‌ترین اهداف کشورهای عضو بریکس است و همان گونه که اشاره شد به همین دلیل به دنبال آن هستند پول جدیدی را به‌جای دلار و یورو در تجارت با هم استفاده کنند.

یک گام مهم رو به جلو برای بریکس

یکی از جنبه‌های شگفت‌انگیز این گسترش همیشه نام‌گذاری کشورهایی بود که قرار بود برای پیوستن به آن دعوت شوند.

آنچه بریکس تصمیم گرفت این بود که در ابتدا از شش کشور برای پیوستن به این بلوک در اول ژانویه 2024 دعوت کند. در میان آنها غول های انرژی جهان هستند.

پیش از آغاز اجلاس سالانه آن در آفریقای جنوبی در هفته گذشته، بیش از 40 کشور برای پیوستن به بریکس ابراز علاقه کرده بودند و 23 کشور به طور رسمی درخواست عضویت کردند.

اعضای جدید ضمن آن که متنوع هستند اما از نظر جغرافیایی نیز مهم می باشند. مثلا مصر در شمال آفریقا، اتیوپی در شرق آفریقا یا شاخ آفریقا، و در آسیای غربی نیز عربستان سعودی، امارات متحده عربی و ایران. همچنین، آرژانتین (با برزیل در حال حاضر عضو)، که قرار است دو اقتصاد بزرگ در آمریکای جنوبی را به هم پیوند دهند. این یک گام مهم رو به جلو برای BRICS است.

لازم به ذکراست اعضای بریکس20 درصد تجارت جهانی، یک‌سوم خاک دنیا و یک‌چهارم تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده‌اند، به همین دلیل ایران می‌تواند به‌ سهولت از مزایای بی‌شمار اقتصادی این امر در راستای توسعه اقتصادی خود در هر شرایطی بهره ببرد واوضاع نابسامان اقتصادی خود را با هوشمندی، مدیریت و درایت بالا سرو سامان ببخشد و کشور و مردم را از حالت فعلی خارج سازد.

کشورهای جدید دارای پتانسیل تجاری عظیمی هستند که قرار است بسیار بیشتر گسترش یابد. بانک توسعه جدید با ریاست دیلما روسف، رئیس جمهور سابق برزیل، نقش مهمی در این امر ایفا خواهد کرد. قرار است به ارزهای دیگری غیر از دلار آمریکا وام بدهد.

بریکس اکنون می تواند جهان بینی خود را نسبت به یک سیستم چندجانبه به شدت تقویت کند.

کشورهای جدید غرب آسیا که برای پیوستن به بریکس دعوت شده اند، روی هم حدود 50 تا 60 درصد از بازار جهانی نفت را در اختیار دارند. این به BRICS وزن زیادی خواهد داد.

بریکس؛ یک سیستم مالی و رقیب جدی در اقتصاد جهانی

با افزودن این شش کشور به کشورهایی که اکنون BRICS را تشکیل می دهند - برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی - یک سیستم مالی رقیب جدی در اقتصاد جهانی شکل خواهد گرفت.

این در حقیقت می تواندخط بطلانی بریکی از بزرگترین اشتباهاتی که تا به حال در علم اقتصاد انجام شده است باشد، یعنی استفاده ازتنها یک ارز واحد در تجارت بین‌المللی، یعنی دلار آمریکا، که پایان دوران طلایی خود را سپری می کند.

دهه ها تلاش ایالات متحده برای تحمیل یک واحد پولی بر سیستم مالی بین المللی، قدرت سیاسی ایالات متحده و سیستم مالی آن را در طول زمان ایجاد کرده است.

سهم و نقش بریکس در میدان بازی اقتصاد جهانی

پذیرش اعضای جدید برای بریکس در هفته گذشته نشان می‌دهد که مبادلات تجاری و اقتصادی این کشورها با افزایش محسوسی نسبت به قبل روبه‌رو خواهد شد و جهان قطعا درآینده نظاره گرقدرت اقتصادی و سیاسی و حتی امنیتی این گروه در سطح بین الملل خواهد بود.

این قدرت مالی و اقتصادی که به طور گسترده بیش از پیش توسط ایالات متحده مورد سوء استفاده قرار گرفته است به بریکس این فرصت مهم و قابل توجهی می دهد تا با تراکنش های مالی خود آن را به چالش بکشد.

اکنون که تولیدکنندگان نفت غالب قرار است به آن بپیوندند، بریکس می تواند اقتصاد جهانی را به یک میدان بازی منصفانه تغییر دهد.

این واقعیت که جهان با ارز ایالات متحده کار می کند، بخش تولید آمریکا به بهای تقویت بخش مالی ایالات متحده آسیب دیده است و لذا این امر باعث گشته سیستم اقتصادی جهان معیوب و منحرف گردد.

مکانیسم عمده ای که سیستم پولی جهانی با آن کار می کند سوئیفت است، سیستمی که به طور غیرقانونی دولت ها را از پرداخت های خود محروم کرده است. این کشورها به طور ناعادلانه ای از تجارت بین المللی محروم شده اند.

با گسترش بریکس، ابداع یک سیستم انتقال پولی مستقل برای جدا شدن از دلار، هژمونی مالی ایالات متحده را به چالش خواهد کشید.

تسلط ایالات متحده منجربه یک اقتصاد جهانی کمتر مؤثر و سیستمی شده است که به جای تولید واقعی تحت سلطه مالی است. اما نگاهی دیگر در این خصوص وجود دارد که معتقد است تسریع روند دلارزدایی و تضعیف سلطه آن؛ اگرچه به عادلانه‌تر شدن آن کمک می‌کند؛ ولی اگر سریع و دردناک برای ایالات‌متحده اتفاق افتد احتمال تبدیل جنگ اوکراین به جنگ جهانی سوم را شدت می‌بخشد! البته قبل از آن که این اتفاق روی دهد مسلما آمریکا با فروپاشی داخلی مواجه خواهد شد و چه بسا نگاه مذکور را با چالش مواجه سازد.

بریکس بدنبال گسترش تجارت

استفاده از ارزهای رایج، قدرت زیادی به طرف های بریکس برای گسترش تجارت می دهد.

این امکان وجود دارد که BRICS در نهایت بتواند از50 درصد جمعیت جهان فراتررود، زیرا بسیاری از کشورهای دیگرتمایل خود را برای پیوستن به آن ابراز کرده اند. انتخاب یک سیستم مالی جایگزین قوی که نمی توان در آن مداخله کرد، برای اقتصاد بریکس نیروبخش خواهد بود.

به عنوان مثال، در کوتاه مدت، آرژانتین که به عنوان یک عضو جدید دعوت شده است و اقتصاد خود را به دلیل بدهی های دلاری خود به صندوق بین المللی پول نابسامان می بیند، قطعا با برزیل با ارزهای مشترک خود شروع به همکاری خواهند کرد تا اوضاع نابسامان مالی و اقتصادی خود را سامان بخشند.

این امر اقتصاد برزیل را بیشتر گسترش می دهد و همچنین به آرژانتین کمک می کند تا بر مشکلات مالی خود غلبه کند.

گسترش BRICS به این معنی است که تجارت بیشتری را می توان با ارزهای محلی انجام داد. یوان چین یا روپیه هند به اعضای فعلی بریکس برای بهبود تراکنش‌های مالی و اقتصادشان سود می‌رساند.

انتظار می رود پنج عضو اصلی بریکس در سال 2023 مجموعاً 27.6 تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی داشته باشند که 26.3 درصد ازکل تولیدجهانی را تشکیل می دهد. با گنجاندن اعضای جدید، تولید ناخالص داخلی مورد انتظار به نزدیک به 31 تریلیون دلار خواهد رسید که برای حدود 30 درصد سهم جهانی کافی است.[1]

سه شنبه: 7 / 06 / 1402- 12 صفر 1445- 29 آگوست 2023

1- Karbalaei. Ali. What can enlarged BRICS achieve? . Translator: Asadollah Afshar . Tehran Times (TT ). August 28, 2023 - 23:4