اسد : نیلوبلاگ

عکاسان دوران دفاع مقدس را دریابیم

اسدالله افشار

بوریس براوخیچ هنرمند آلمانی که سال 1396 در نشست تخصصی عکاسی در اصفهان شرکت کرده بود، می گوید: عکاسی روشنگرایانه به درک انسان از وقایع کمک کرده است.

این عکاس آلمانی به تاریخچه عکاسی اشاره کرده و اگفته است: امکان آنکه بخواهیم مستندسازی کنیم از آغاز سال 1839 به وجود آمد و نتایج خیره‌کننده‌ای را همراه داشت، عکاسی یک نیاز مدنی برای جلوگیری از سقوط از بین رفتن به وجود آمد که ثبت تصویر آن را ممکن ساخت، جهان‌های موازی در درک عکس بسیار مؤثر است.

اودر این نشست تخصصی درادامه تصریح و اظهار می دارد: ازآغاز شکل‌گیری تکنیک عکس برای تصویربرداری هنری و مستندساز دو جنبه عکاسی بود که هنوز مرز مشخصی بین آن‌ها قابل تصور نیست، در آن زمان به‌واسطه آنچه موجود بود تنها می‌شد از آثار ایستا به دلیل محدود زمانی این امر ممکن نبود. اگر دید کلی به جهان داشته باشیم، مکان برای ما غیرقابل‌تصور است اما در نگاه دقیق‌تر هر مکان می‌تواند محل حادثه و یا اتفاق باشد، سپس عکس‌برداری روشنگرانه به وجود آمد تا کمک حال روزنامه‌نگاران و یا به عکاسان پلیس یاری رساند.[1]

تبیین روشنگری عکاسی

پژوهشگری چون او معتقد است؛ آنچه در حوزه روشنگرانه مطرح است درک و دریافت دقیق نسبت به چیزی است که تاریخ شناسان و زیست شناسان از آن بهره می‌گرفتند، عکس‌ها گاهی خود بیانگر موضوع خاصی نیستند و مفسران برای درک آن عکس توضیح ارائه می‌دهند که وظیفه روشنگری را بر عهده داشته باشند، زیرنویس تصاویر می‌تواند دید دیگری نسبت به یک عکس ارائه دهد.

وی در تبیین روشنگری عکاسی اظهار داشت: عکس‌ها می‌توانند سبب اثبات موضوع یا وقایع شوند، در آمریکا بسیار از قتل‌ها به‌واسطه عکسی که ضمیمه پرونده سبب روشنگری داستان بوده است به نتیجه برسند، یک شناخت قدیمی وجود دارد که تصاویر می‌توانند ما را گمراه کنند و واقعیت را تحریف کرده و تبدیل به‌دروغ نمایند، عکس الزاماً یک عامل اثباتگر نیست.[2]

تصاویر دارای توانایی های فوق العاده برای انتقال مؤثر هر پدیده ای

در هرصورت از هر زاویه به این مقوله نگاه کنیم نقش عکاسی در شکل‌دهی به درک ما از جهان غیرقابل انکار است و یکی از حوزه‌های خاصی که در آن تأثیر بسیار زیادی داشته است، مستندسازی درگیری‌ها و جنگ‌ها است.

تصاویر دارای توانایی فوق العاده ای برای انتقال مؤثر احساسات، تجربیات و واقعیت های عاطفی- انسانی و خشن جنگ هستند و در نهایت ما را قادر می سازند که واقعاً لحظه های تلخ و شیرین و تلفات انسانی عمیق این درگیری ها را درک کنیم. عکاسان در هر صحنه اجتماعی و حتی روزهای بسیار وحشتناک و دهشت زا چون جنگ نقش مهمی در این فرآیند ایفا می کنند، زیرا آنها خود را به خطر می اندازند تا به وضوح چنین تصاویری را ضبط و ثبت کنند و آن ها را در تاریخ ماندگار سازند.

به عنوان مثال بهرام محمدی فرد، عکاس گرانقدر ایرانی، دارای پیشینه جذابی است که در زمان جنگ عراق و ایران (1359 تا 1367) که در جمهوری اسلامی از آن به دفاع مقدس تعبیر می شود که تعبیر درستی نیز است، تصاویری جذاب به ثبت رسانده است. علیرغم مشارکت های قابل توجه خود، او متواضعانه تصریح می کند که خود را به عنوان یک عکاس جنگ تعریف نمی کند.

محمدی‌فرد که شجاعانه در برخی از خطرناک‌ترین مناطق درگیری زمان ما کار کرده است، روز دوشنبه 6 شهریور ماه سال جاری در گفت‌وگو با تهران تایمز، مهمترین دغدغه‌اش را حفظ تاریخ غنی کشور با عکس‌های گیرا بیان کرد.

او در این گفت و گو می گوید: مهمترین کیفیت یک عکاس جنگ در توانایی آنها برای محافظت از اهمیت تاریخی دوره زمانی است که آنها مستند می کنند. برای اینکه یک عکاس جنگ مؤثر باشیم، دسترسی به بستر رسانه ای گسترده و تیم و زیرساخت حرفه ای بسیار مهم است که متأسفانه این امر هم در گذشته و هم در زمان حال در ایران کم بوده است.

علاقه محمدی فرد به عکاسی در سن 16 سالگی شعله ور شد، زیرا او از خانواده ای با سابقه هنری قوی بود. در دوران انقلاب اسلامی شروع به عکاسی برای خود کرد و پس از پیروزی انقلاب به روزنامه جمهوری اسلامی پیوست و به عنوان عکاس مطبوعاتی در این روزنامه مشغول به کار شد که بیشتر کارهایش مربوط به جنگ عراق و ایران بود.

او می گوید: من سربازان و داوطلبان ایرانی را که شجاعانه وارد میدان نبرد شدند، بسیارتحسین می‌کردم و نیروی محرکه اصلی تلاش‌های هنری من این بود که جوهر و روح تزلزل ناپذیر آنها را در پرتره‌هایم به‌طور واقعی به تصویر بکشم.

سربازان شجاع، قهرمان نهایی من

وی خاطرنشان کرد: من کاملاً اسیر داوطلبان جنگ شدم و قبل از اینکه بدانم، این سربازان شجاع، قهرمان نهایی من شدند.

وی خاطرنشان کرد: با احساس وحدت عمیق بامردان خارق‌العاده‌ای که درتاریخ این سرزمین اثری پاک‌نشدنی برجای گذاشته‌اند، من را به پیوستن به جنگ سوق داد.

وی تصریح کرد: ما فعالانه در یک کمپین بین المللی عجیب و غریب و سورئال علیه ایران شرکت داشتیم که در کنار هم رشد و نضج می یافتیم و معتقدم نسلی که از جنگ شکل گرفته، واقعاً بی نظیر است.

او اعتقاد دارد توجه دقیق به تاریخ در عکاسی جنگ بسیار مهم است و یک عکاس جنگ باید ماهرانه بافت تاریخی دورانی را که در آن قرار دارد به تصویر بکشد و می گوید: دست نخورده نگه داشتن اصالت تاریخ و این دوران یکی از موارد انکارناپذیر و از عوامل مهم برای هر عکاس جنگی بشمار می آید.

او تأکید کرد که مهمترین جنبه، بیش از هر چیز، زنده ماندن یک عکاس جنگ برای انجام وظایف خود در یک منطقه جنگ زده پر خطر است.

او توضیح داد که امروزه از اهمیت فرهنگی نقش عکاس جنگ کاسته شده است و همکاران بیشماری خود را در تنگنای مالی وخیم می بینند. (باید به حال این روزهای سخت عزیزان فکری کرد و به امور ایشان رسیدگی مبذول داشت)

وظیفه مسئولان در قبال عکاسان جنگی

او قویاً طرفدار این است که مقامات باید به رسمیت شناختن کار پرارزش عظیمی که در عکاسی جنگ تعبیه شده است را در اولویت قرار دهند و علاوه بر این، گام‌های ملموسی در جهت اعطای شناخت آکادمیک و تاریخی به آنها بردارند.

عکاسان جنگ باید تأثیر علمی و تاریخی قوی تری داشته باشند تا تجربیات خود را به طور مؤثر حفظ کنند و به نسل های آینده منتقل کنند.

جوانان امروز غافل نیستند

وی تأکید کرد: نسل جوان کنونی به دلیل دوران دیجیتال به اندازه نسل های قبلی خود کوشا نیستند و به نظر می رسد نسل جوان فاقد تاب آوری است.

با این حال، من قاطعانه معتقدم که همانطور که نسل ما خود را وقف دفاع از سرزمین خود کرد، جوانان امروز نیز غافل نیستند و اطمینان کامل دارم که قهرمانان واقعی خود را کشف خواهند کرد.

او خاطرنشان کرد: «پس از مدت‌ها سکوت، سرانجام تصمیم گرفتم عکس‌هایم را همراه با متون مختصر و در عین حال تأثیرگذار در پلتفرم‌های دیجیتال به اشتراک بگذارم و پاسخ‌ها بسیار مثبت بوده است.

در میان تمام آثارم، بدون شک مجموعه عکس‌های پرتره‌ام مورد علاقه‌ام است، زیرا این تصاویر کلوزآپ جوهر شخصیت‌های قهرمان را به تصویر می‌کشند و مرا به روزهای پرتلاطم جنگ منتقل می‌کنند و من را در کل فضایی که آنها را احاطه کرده است، غرق می‌کنند. ”

شایان ذکر است؛ عکس های جنگی قابل توجه این هنرمند ارزنده کشورمان به تازگی در کتابی که توسط انجمن عکاسان دفاع مقدس و انقلاب منتشر شده، به نمایش درآمده و در دسترس علاقمندان قرار دارد.

او آرزو دارد که این نشریه الگویی برای همه عکاسان جنگ باشد تا کتاب‌هایشان را در قالب‌های متنی و تصویری مختلف در حالی که هنوز زنده‌اند منتشر کنند و اطمینان حاصل شود که اصالت تصاویرشان پایدار است.[3]

قطعا آیندگان از آن ها الهام خواهند گرفت و برما و مسئولان فرض و واجب است از ایشان و از میراث این عکاسان دلیر دوران دفاع مقدس که دغدغه های جدی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و رفاهی دارند پشتیبانی، قدردانی و حمایت نماییم.

جان کلام این که تا دیر نشده به زندگی حرفه ای و فردی و اجتماعی این عکاسان شجاع دوران دفاع مقدس رسیدگی شود و آنان را دریابیم.

[1] - خبرگزاری تسنیم: 30 آذر ماه ۱۳۹۶ - ۱۵:۵۳.

[2] - همان.

3- Aboutalebi. Samaneh. Through the lens of a war photographer: capturing the history and heroes of Iran-Iraq war. Translator: Asadollah Afshar . Tehran Times (TT ). August 29, 2023 - 16:22