نقش نظام عدالت کیفری در سلامتی و بهبود درمان معتادان

نقش نظام عدالت کیفری در سلامتی و بهبود درمان معتادان

اسدالله افشار

روز جهانی مبارزه با موادمخدر و قاچاق غیرقانونی، که روزجهانی مبارزه با موادمخدر نیز شناخته می شود، هر سال درتاریخ 26 ژوئن مصادف با 5 تیرماه گرامی داشته می شود. موضوع روز جهانی مواد مخدر 2019 "سلامت برای عدالت نامگذاری شده بود. عدالت برای سلامتی". این موضوع نشان می دهد که عدالت و سلامت در هنگام رسیدگی به مشکلات مواد مخدر دو روی یک سکه است. پاسخ های مؤثر به مشکل مواد مخدر در جهان نیازمند همبستگی مؤسسات، مراکز، سازمان ها و مراجع قضایی بین المللی، خدمات بهداشتی و اجتماعی است تا بتوانند با هماهنگی با کنوانسیون های کنترل مواد مخدر بین المللی، تعهدات حقوق بشر و اهداف توسعه پایدار را در مسیر صحیح خود محقق سازند.

سازمان بین المللیUNODC[1] با اختصاص دادن یک روز از سال به موضوع موادمخدر؛ افراد، سازمان های غیر انتفاعی، بخش خصوصی و کشورهای عضو را تشویق می کند تا دراین برنامه روزانه با رسانه های اجتماعی ارتباط برقرار کرده تا ضمن تشریح عملکرد خود دراین موضوع مهم و حیاتی از منابع موجود در بسته های مبارزاتی رسانه های اجتماعی نیز استفاده نمایند. راقم این سطور با توجه به نامگذاری سال 2019 از سویUNODC؛ نکاتی را در همین ارتباط یادآور می گردد:

1-دریافت درمان مشارکت در نظام عدالت کیفری اغلب ناشی از رفتار غیر قانونی مواد مخدر و مشارکت در فعالیت های غیرقانونی است که به طورجزئی رفتارناشی ازتغییرات مغزی را که باعث مصرف موادمکررمی شود، منعکس می کند.

درمانگران مجرمین مربوط به مواد مخدر؛فرصت منحصر به فردبرای کاهش سوء مصرف موادوکاهش رفتار جنایی مرتبط با آن را فراهم می کنند. به هرحال توسعه علوم اعصاب پدیده ای است که با استفاده ازاستراتژی های درمانی جدید در برابراعتیاد، می تواند درسیستم عدالت کیفری مورد استفاده قرارگیرد وروش های رویکرد سنتی را تغییر دهد. اگر یافته های مربوط به علوم اعصاب واصول مبتنی برشواهد را در درمان اعتیاد خلاصه کنیم و در سیستم عدالت کیفری اجرا شود، می تواند به بهبود سلامت عمومی و کاهش رفتار جنایی کمک کند.

2- ارتباط قابل توجهی بین تهدیدات بهداشت عمومی وسوء مصرف مواد و جرم وجود دارد.جنایات اغلب مربوط به مواد مخدر است و مواد مخدر اغلب با سیستم عدالت کیفری مواجه می شوند. دادگاه های مواد مخدر یک رویکرد ابتکاری برای رسیدگی به سوء استفاده از جرایم و مواد مخدر است. این موضوع دارای اهمیت زیادی است به این خاطر که سوء مصرف مواد با تعدادی از نیازهای بهداشتی و اجتماعی دیگر مرتبط است؛ که در حقیقت پیوند دادگاه های مواد مخدر پیوند بین سیستم عدالت کیفری و خدمات بهداشتی و درمانی است. این نکته ضروری را باید در نظر داشت که پیوست پیوندها خدمات بهداشتی به دادگاه های مواد مخدر حیاتی هستند اما مراکز و مراجع ذی ر بط این مهم را درک نمی کنند. امروزنه تنها نیاز به یک پل ارتباطی بین عدالت کیفری و خدمات بهداشتی بیش از پیش احساس می شود و باید در نظر گرفته شود بلکه باید یک چارچوب مفهومی برای بررسی آن اندیشیده، تهیه و ارائه گردد.

3- در طول 20 سال گذشته در آمریکا، پیشرفت های اساسی در نوروبیولوژی اعتیاد انجام شده است. مطالعات مولکولی و تصویربرداری، اعتیاد را به عنوان یک اختلال مغزی با مولکول ژنتیکی قوی نشان داده اند و این تحقیق در مورد درمان های جدید دارویی نیز انجام شده است. با این حال، بین تحقیقات اعتیاد و درمان اعتیاد به طور کلی، به ویژه در سیستم عدالت کیفری، قطع ارتباط زیادی وجود دارد. این نشان می دهد که اکثر زندانیان در سطح جهان (80٪ -85٪) که می توانند از درمان سوء مصرف مواد استفاده کنند، آن را دریافت نمی کنند. علاوه بر این، مجرمان با استفاده از مواد مخدر در معرض خطر بالای بیماری های عفونی مانند ویروس نقص ایمنی بدن (HIV ) و هپاتیت C5 و اغلب دارای اختلالات روانپزشکی همجنسگرایانه هستند که 6/7 آن را برجسته می کند. درمان مجرمان سوء استفاده از مواد مخدر یک فرصت از دست رفته برای بهبود سلامت عمومی وایمنی است.ادغام درمان درسیستم عدالت کیفری، درمان را برای افرادی که درغیراین صورت آن را دریافت نمی کنند، بهبود نتایج پزشکی خود و کاهش نرخ بازجویی آن ها را فراهم می کند.

4- سوء استفاده از مواد مخدر و جرایم همچنان به یکدیگرمرتبط هستند؛ و اگرچه اعتياد به عنوان يک بيماري مزمن و عودکننده به رسميت شناخته مي شود، اما مجرمان هنوز درماني را که نياز دارند، دريافت نمي کنند.

سوء مصرف مواد مزمن باعث تغییرات مغزی در دراز مدت می شود که به رغم اجتناب از عواقب فاجعه بار، مستلزم مجبور شدن به مصرف مواد مخدر است؛ که پس از مصرف مواد مخدر به مدت طولانی، منجر به عود بزرگی می شود (مانند سایر بیماری های مزمن) و در این صورت نیاز به ادامه درمان برای کمک به فرد برای بهبودی کاملا احساس می شود.

5- درمان بیشتر و بهتر در سیستم عدالت کیفری ضروری است و این مهم می تواند از طریق دوره بازگشت مجدد به جامعه ادامه یابد. تخمین زده شده است که حدود نیمی از زندانیان که در دنیا در رابطه با موادمخدر وجود دارند و با توجه به معیارهای سوء مصرف مواد و وابستگی؛ کمتر از 20 درصد ازکسانی هستند که نیاز به درمان دارند، این خدمات درمانی را دریافت می کنند!

6- مشارکت در نظام عدالت کیفری فرصتی برای تشخیص و درمان مشکلات سلامتی معتادانی است که شامل بیماری های عفونی مانند HIV نیزمی شوند. درصدی ازافراد مبتلا به اچ آی وی هرسال ازطریق مراکز بهداشتی، خدمات دریافت می کنند و چه خوب است این خدمات مبتنی بر عدالت کیفری و خدمات بهداشتی و اجتماعی پس از شناسایی شامل همه این افراد بیمار گردد.

7- درمان اگر ازجنس کارباشد، قطعا مقرون به صرفه است، و می تواند به پایان دادن به چرخه معروف سوء استفاده از مواد مخدر و مسائل جنایی کمک کند. تحقیقات نشان می دهد که درمان می تواند برای متخلفین مواد مخدر مورد استفاده قرار گیرد. پایان دوران زندان برای معتاد زندانی وقتی که رخ می دهد نباید معنایش معادل با درمان تلقی شود. عدم دریافت درمان مورد نیاز یا دسترسی به خدمات اغلب در طی 12 ماه اول پس از آزادی، به عود و نهایتا به بازداشت منتهی می گردد.

8- مطالعات طولی در جهان نشان می دهد که درمان در سیستم عدالت کیفری آغاز شده و در کمپین های اجتماعی ادامه فعالیت های جنایی و سوء مصرف مواد پی گرفته می شود که شامل درمان دارویی (به عنوان مثال متادون) برای زندانیان با اعتیاد به هروئین است. ارائه درمان بدین شکل مقرون به صرفه و موجب کاهش رفتار جنایی بوده و البته کاهش مجازات را هم در پی خواهد داشت.

9- مسلما درمان های اثبات شده در نظام عدلی کیفری، باعث تسکین، کمک به شناسایی و مقابله با بیماری های مرتبط مانند اچ آی وی و تسریع ادغام مجدد سازنده در جامعه خواهد شد.

متولیان این امربا همکاری ومشارکت جهانی تلاش نموده اندازطریق یک تحقیق چندگانه تحت نظارتNIDA،[2] ابتکارتحقیق بین ادارات را به نام CJ-DATS-Criminal Justice Drug Abuse Treatment ،دردوزمینه بهداشت عمومی و سیستم عدالت کیفری، بر اساس درمان های مبتنی بر شواهد، از جمله داروها را در اختیار افراد مجرم قرار دهند. مطالعات CJ-DATS به دنبال تست های اثبات شده و ستراتژی های اجرایی در سیستم عدلی کیفری و حذف موانع برای پذیرش آن ها می باشد.

10- داروهای درمان برای بهبود بخشیدن به مجرمان معتاد به موادمخدر شامل داروهای انقباض شده یا انواع طولانی مدت برای مواد مخدر و سایر مواد مخدر می باشند. با اثراتی که هفته ها به جای ساعت ها به طول می انجامد، فرمول بندی انبوه، پیوستگی را ترویج می دهد، زیرا بیماران نیازی به انگیزه دادن به خودشان ندارند تا به رژیم درمان بپردازند. و از آن جا که داروهای روزانه در هیچ خانه ای وجود ندارد، پتانسیل انحراف و سوء استفاده کاهش می یابد.

Depot داروی naltrexone (که به عنوان Vivitrol برای الکل مصرف می شود) توسط FDA [3] برای اعتیاد به هروئین تأیید شد. تحقیقات در حال انجام نیز با هدف توسعه یک نسخه بلند مدت بوپرنورفین[4] و همچنین واکسن های اعتیاد که قادر به تولید آنتی بادی هایی هستند که به داروهای خاصی در جریان خون متصل می شوند و مانع وارد شدن به مغز می گردند، دارای آثاری است که می تواند برای ماه ها ادامه یابد. مقابله با کوکائین، متامفتامین و سوء استفاده از هروئین در حال مطالعه است.

11-پاسخ اولیه به عواقب ناشی از مصرف مواد مخدر غیرقانونی در اکثر سیستم ها، مستلزم تشدید اجرای قانون در تلاش برای محدود کردن عرضه و استفاده از مواد مخدر است. از دهه 1980 علیرغم محدودیت تأیید علمی اثربخشی آن ها، روش های پلیسی( که ضابط دستگاه قضائیه و دادگاه ها می باشند) در بازارهای غیر قانونی مواد مخدر به طور فزاینده ای مورد استفاده قرار گرفته است. برعکس، تحقیق انجام شده نشان می دهد که این رویکردها که دارای پتانسیل قابل توجهی بوده به دلیل اثرات مضر بهداشتی و اجتماعی، از جمله ایجاد اختلال در ارائه مراقبت های بهداشتی به مصرف کنندگان تزریق مواد مخدر، افزایش ریسک پذیری در ارتباط با انتقال بیماری های عفونی و مصرف بیش از حد، رو به رشد می باشد؛ و جوامعی که قبلا نیز تحت تاثیر و در معرض قرار نگرفته بودند اکنون در حال تبدیل شدن به آسیب های ناشی از مصرف مواد مخدر غیرقانونی هستند! با این حال، جایگزین هایی برای رویکرد اجرای هدفمند سنتی وجود دارد که ممکن است پیامدهای منفی بهداشتی و اجتماعی و پتانسیل بیشتری برای منافع جامعه خالص داشته باشد. برخی از این رویکردها شامل اصلاح روش های پلیسی، ایجاد مشارکت بین پلیس و آژانس های بهداشت عمومی و ایجاد سیستم هایی برای نظارت بر اقدامات پلیس است. سایرگزینه ها عبارتند ازارائه خدمات کاهش آسیب، ازقبیل امکانات ایمن تزریق، که به کاهش آسیب های مربوط به مواد مخدر و خدمات درمان اعتیاد کمک می کند که در نهایت کمکی است به کاهش تقاضای مواد مخدر غیرقانونی.[5]

به امید روزی که جهان عاری ازموادمخدر و انسان های معتاد گردد و شاهد سلامت روح و روان مردم دنیا بدون اعتیاد و کیفر و جزا باشیم.

یکشنبه: 26 / 09 / 1402- 3 جمادی الثانی 1445- 17 دسامبر 2023

1- United Nations Office on Drugs and Crime

دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد

2-National Institute on Drug Abuse

موسسه ملی سوء استفاده از دارو

3- Food and Drug Administration

سازمان غذا و دارو

[4] - بوپرنورفین به عنوان ضددرد، مسکن قوی و جایگزین مواد مخدر در کلینیک های ترک اعتیاد به کار می‌رود.

[5] - افشار، اسدالله(1399)، سلسله مقالات اعتیادپژوهی( نگاه واقع بینانه به مسئله جامعه شناختی اعتیاد)، تهران. مناره.