انتظار از جامعه جهانی و کشورهای توسعه یافته در مبارزه با مواد مخدر

انتظار از جامعه جهانی و کشورهای توسعه یافته در مبارزه با مواد مخدر

اسدالله افشار

تردیدی نیست که مبارزه با قاچاق، پخش و سوء مصرف مواد مخدر و روانگردان در فرایند کشف مواد قاچاق شده و پیشگیری از سوء مصرف این مواد مستلزم آشنایی با انواع مواد و شناختِ شگردها و اهداف قاچاقچیان از ارتکاب جرایم قاچاق و پخش این مواد و آگاهی از عوامل و انگیزهای گوناگون روآوری افراد به سوء مصرف این مواد و شناخت شاخص ها و محورها و کاربرد راهبردهای پیشگیری می باشد که در مورد سوء مصرف، پیش شرط تحقق پیشگیری اولیه، ممانعت از دسترس قرارگرفتن این مواد است؛ زیرا مادام که مواد در دسترس باشد و با عوامل و انگیزه های مستعد کننده دیگری از قبیل عوامل محیطی، اجتماعی، ویژگی ها و انگیزه های شخصیتی توأم شود مبارزه با سوء مصرف مواد مخدر و روانگردان موفق نخواهد شد. چنان که بیش از یک قرن است در سیاست جنایی تقنینی، قضایی، اجرایی و حتی مشارکتی با جمعیت های مردمی متجاوز از هشتاد قانون، آیین نامه برنامه های پیشگیرانه و درمان در ایران تدوین و اجرا شده اما چون قاچاقچیان از راه های گوناگون مواد را در دسترس افراد قرار داده اند نه تنها از شمار سوء مصرف کنندگان کاسته نشده بلکه سوء مصرف مواد روانگردان صناعی برمواد مخدر افیونی سنتی افزوده گردیده است. از طرفی در مورد قاچاق و عرضه اگر قاچاقچی مطمئن باشد که علاوه بر مجازات های حبس، شلاق، جریمه نقدی و مجازات های تکمیلی و تبعی نمی تواند پولشویی کند و از درآمد حاصل از قاچاق مواد مخدر و روانگردان محروم خواهد شد و هر چه که درآمد داشته باشد مصادره و ضبط می شود و حتی در برخی از کشورها به اعدام هم محکوم می گردد به طور قطع به دنبال کار دیگری خواهد رفت که درآمد آن متعلق به خودش باشد و بتواند آزادانه به زندگی خود ادامه دهد.

لازم به ذکراست که در مبارزه با مواد مخدر و روانگردان؛ سیاست های جنایی تقنینی، قضایی، اجرایی و حتی مشارکتی مردمی کشورها در سطح جهان با هم هماهنگی ندارند به طوری که بعضی دولت ها از قانونمندسازی سوء مصرف برخی مواد حمایت می کنند، شماری سوء مصرف تمام مواد را در سیاست جنایی تقنینی خود جرم تلقی نموده و برای آن مجازات مقر کرده اند و برخی به سیاست جنایی افتراقی بین سوء مصرف و عرضه مواد مخدر و روانگردان معتقدند و حتی مشاهده شده است که گهگاه برخی دولت ها با رویکردهای سیاسی- اقتصادی قاچاقچیان این مواد را در فرایند قاچاق و پولشویی هدایت و حمایت می کنند و یا با آنکه در کنوانسیون مواد مخدربا منشأگیاهی سال1961 اصلاح وتکمیل شده باپروتکل1972،[1] کنوانسیون مواد روانگردان صناعی1971 [2] وکنوانسیون مبارزه با قاچاق مواد مخدروروانگردان سال 1988 [3] علاوه برفهرست های مواد مخدر و روانگردان و پیش سازها طبق جداول پیوست آن ها، مجازات هایی مغایر با مجازات های مقرره در کنوانسیون ها در سیاست جنایی تقنینی خود برقرار کرده اند و بنابراین راه ها و شیوه های مبارزه با مواد مخدر و روانگردان در کشورها با هم همخوانی ندارند و این عدم همخوانی در مواردی مانند معاضدت قضایی، استرداد مجرمان و برخی اقدامات دیگر خلل ایجاد کرده و لذا لازم است کنفرانس بین المللی فراگیری با شرکت بیش از 193 کشور مستقل عضو سازمان ملل متحد و کشورهای اعضای ناظر در این سازمان برگزار گردد تا مباحثات این کنفرانس جهانی به تدوین کنوانسیونی مشتمل بر اتخاذ سیاست جهانی تقنینی، قضایی، اجرایی و مشارکت مردمی همخوان در کاربرد راهبردهای اجرایی پیشگیری از عرضه و سوء مصرف مواد و هماهنگی در تمام کشورها بیانجامد و مبارزه با مواد مخدر و روانگردان در تمام کشورها هماهنگ شود.

به طور قطع اتخاذ سیاست جنایی هماهنگ جهانی در مبارزه با عرضه و سوء مصرف مواد مخدر و روانگردان و تدوین و پذیرش کنوانسیون مربوط به این مهم بر خلاف برخی کنوانسیون های بین المللی مانند کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان مصوب سال 1979 با هیچ یک از ایدئولوژی های الهی، سیاسی و سنن رایج اقوام مغایرت نخواهد داشت و مورد پذیرش تمام دولت ها قرار خواهد گرفت؛ زیرا در هیچ یک از ادیان الهی حکم مجازات ویژه ای درمورد مواد مخدروروانگردان که از مسائل مستحدثه است وجود ندارد. دیگرایدئولوژی ها و سنن اقوام هم حکم مجازات خاصی در این مورد ندارند.[4]

بدون تردید همه اذعان دارند روند کشت، تولید و قاچاق انواع مواد مخدر در جهان بخصوص در چند سال اخیر حاکی از آن است که مواد مخدر بیش از میزان بازار مصرف، کشت و تولید شده است و به موازات آن نیز تولید، توزیع و مصرف مواد روانگردان‌ها رو به گسترش بوده و وضعیت نگران کننده‌ای برای کشورها به ویژه منطقه ما ایجاد کرده است.

با توجه به آن چه بیان شد؛ ضرورت دارد به منظور مبارزه فراگیر و قاطع تر علیه فعالیت‌ها و اقدامات غیرقانونی مرتبط با مواد مخدر، روان‌گردان و پیش سازها با در نظر گرفتن تأثیر مثبت، همکاری های بین المللی در میان کشورها بیش ازپیش تقویت شود و مسلما در این مسیر، ایجاد عزم بین‌المللی برای پاسخگویی به معضل جهانی مواد مخدر، همواره مورد تأکید و مهم بوده و می بایست کشورها با دیدگاهی عملیاتی به دور از موضوعات سیاسی مجدانه به سوی همکاری نزدیک با یکدیگر پیش روند.

با توجه به نقش مهم و تأثیرگذار سازمان های منطقه ای و بین المللی در تنظیم و اجرای برنامه ها و نیز هماهنگی نیروهای مقابله ای کشورها؛ پلیس مبارزه با موادمخدر فراجا به درستی انتظار دارد این نهادها همواره از کشورهای واقع شده در جبهه مبارزه، پشتیبانی های مالی و تجهیزاتی و ... را داشته باشند.

با صراحت اعلام می کنم مبارزه کشورها با مواد مخدر باید یک مبارزه واقعی و مبتنی بر ارزش های والای اخلاقی و انسانی باشد. اما مایه تأسف است که سازمان‌های بین المللی ذیربط و کشورهای مدعی، به مسئولیت مشترک خود در رسیدگی به این معضل جهانی عمل نکرده و حمایت های آنها، قربانی رویکردهای سیاسی غلط و منفعت طلبانه آنان شده است.

از جامعه جهانی و کشورهای توسعه یافته انتظار جدی وجود دارد تا موضوع مبارزه با مواد مخدر را فارغ از ملاحظات سیاسی، در دستور کار قرار داده و به مسئولیت مشترک خود در ارائه مساعدت های لازم، عمل نمایند.

بدون تردید، منافع حاصل از این همکاری متوجه تمامی‌کشورها خواهد شد.

یکشنبه: 24 / 10 / 1402- 2 رجب 1445- 14 ژانویه 2024

1- Single Convention Narcotic Drugs 1961 as Amended by the protocol 1972.

2- Convention on Psychotropic substances 1971.

3- Convention Against Illisit traffic on Narcotic Drugs and Psychotropic substances 1988.

[4] - منابع:

- آشوری، محمد؛ 1382، جایگزین های زندان یا مجازات های بینابین، تهران، کمیته معاضدت قضایی ستاد مبارزه با مواد مخدر.

- آگاهی، عباس؛ 1369، آخرین سال های مافیا، مشهد، آستان قدس.

- اسعدی، سیدحسن؛ 1372، پژوهشنامه ای در باره بحران جهانی مواد مخدر، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت پژوهشی.

- اسعدی، سیدحسن و سیده نگار اسعدی، 1394، دلارهای هروئینی، تهران، امیرکبیر.

- برقی، محمد؛ 1378، از میکده تا ماتمکده اعتیاد، تهران، دفترنشر فرهنگ اسلامی.