صادرات وتوسعه صادرات ؛ نیازمند یك تحول اساسی و اصولی

به مناسبت 29 مهرروزملی صادرات

صادرات وتوسعه صادرات ؛ نیازمند یك تحول اساسی و اصولی     

دکتراسدالله افشار

از سال 1376  بیست و نهم مهر ماه با تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور ، به عنوان روز ملی صادرات تعیین گردید تا بیان گر عزم و اراده ملی در مجموعه دولت و مردم برای توسعه صادرات غیر نفتی و در نتیجه توسعه اقتصادی کشور باشد. تعیین یک روز از روزهای سال برای صادرات ضمن ترویج فرهنگ صادرات در میان توده مردم ، تقدیر از سربازان و ایثارگران جبهه اقتصادی ، فرصتی برای تبادل افکار، شناخت مشکلات و تنگناها و بررسی راهکارهایی برای رسیدن به هدف والای جهش صادرات می‌باشد .

نگارنده ضمن تبریک این روز ملی بر فعالان اقتصادی و صادر کنندگان عزیز ؛ مطالب و مباحثی را کوتاه و معجزازدریچه نگاه کارشناسان وصاحب نظران ؛ دراین خصوص بیان خواهد داشت که امیدواراست مفید ارزیابی گردد :  

  1- روز ملی صادرات تنها دستمایه‌ ای برای تفکر در این زمینه ، برخورد عقاید ، اندیشه ها و مکاتب فکری برای رسیدن به جهش صادراتی است . این مهم می تواند باعث تقویت تشکل های صادراتی گردد و به حرکت صادرات نیز سرعت بخشد. این سرعت آن هنگام محقق خواهد شدکه مسئولان و دستگاه های مرتبط با تشکل ها ودست اندرکاران بخش های مختلف صادرات با برنامه ریزی ؛ تلاش مضاعفی را  با مشارکت ، همفکری ، همدلی دراین ارتباط مبذول نمایند.      

2- صادرات؛موتور محرکه اقتصاد و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی است که نقش مهمی را در عرصه اقتصاد ایفا می کند و می تواند ظرفیت های جدید ایجاد و باعث تقویت آن ها گردد. نقش دولت ها درجهت هموار کردن راه توسعه صادرات تعیین کننده و تضمین گرسرمایه گذاری ها ی موجود وکاهش انحصار دراین مسیرمی باشد.

3-  یکی از هدف‌های اصلی سیاست اقتصادی جمهوری اسلامی ؛ افزایش صادرات غیر نفتی و کاهش وابستگی کشور به نفت در طول سالیان گذشته بوده است که متاسفانه تا به امروز که 40سال ازعمر انقلاب می گذرد بنا به دلایل متعدد این هدف تحقق نیافته است. باید اذعان داشت که دولت ها ی پس ازانقلاب دراین خصوص کوتاهی و قصور ورزیده اند. مقام معظم رهبری در این باره همواره طی سه دهه گذشته نسبت به ضرورت توجه و تحقق آن تأکید داشته‌اند. ایشان در13 اردیبهشت سال 1373 از بستن چاه‌های نفت و شکل‌گیری اقتصاد کشور بر اساس تولیدات غیر نفتی به عنوان «آرزوی واقعی» خود نام می‌برند و همگان را به تلاش در مسیر تحقق این امر مهم فرا می‌خوانند. در راستای تاکیدات مقام معظم رهبری، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور، توسعه صادرات غیرنفتی را از اولویت‌های مهم دولت می‌داند و همکاری وزارت اقتصاد را به عنوان مسئول برنامه ملی‌ برون‌گرایی اقتصاد مقاومتی با وزارت صنعت و سازمان مدیریت لازم می‌داند تا از این طریق دستور العملی شفاف تدوین و مشخص شود.

4-  محمد باقر نوبخت معاون رییس جمهور وسخنگوی دولت ، از رشد 28 درصدی صادرات غیرنفتی در طول عمر دولت تدبیر و امید خبر می‌دهد و معتقد است بعد از نزدیک به 4دهه تلاش قدرت‌های بزرگ استکباری در جهت مقابله با انقلاب اسلامی، آمارهای رسمی شورای عالی صادرات غیر نفتی،  قابل تأمل است و شاهد رشد فزاینده در صادرات غیرنفتی بوده‌ایم. با عنایت به مطالب بیان شده ، سوال این است ؛ دولت به عنوان متولی این سیاست با توجه به تذکرات اکید رهبر معظم انقلاب اسلامی در زمینه توجه به صادرات غیرنفتی و سامان اقتصاد کشور با وجود داشتن نقشه راه روشن تا چه اندازه مثبت عمل کرده‌ است؟ پاسخ به این سئوال را برعهده مردم وتشکل های صادراتی که دلی پردرد ازدولت داشته ودارند می گذاریم.

5- زمانی که حسن روحانی ریاست دولت یازدهم را به دست گرفت گزارش‌هایی از گمرک جمهوری اسلامی مبنی بر کاهش ۱۶ درصدی ارزش و ۷ درصدی وزن صادرات غیر نفتی در سال ۹۴ نسبت به سال ۹۳ منتشر شد که این امر در 15- 10سال اخیر بی‌سابقه بوده است. جای تعجب ندارد که این روزنه‌، رویکرد کارشناسان را به سمت و سوی خود معطوف می‌کند. طبق نظرات ارائه شده، دولت امید در حوزه تجارت خارجی عملکرد قابل قبولی نداشته و در نگاهی دقیق‌تر به آمار سال گذشته، روندی خاص در صادرات غیر نفتی کشور دیده نشده است. لذا از آنجایی که آمار تولید در کشور طی سال های اخیر منفی بوده نمی‌توان انتظار ظهور تغییر در این راستا را داشت.

6-  حمید صافدل رئیس سابق سازمان توسعه تجارت و معاون وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت، درباره دلایل افت شدید صادرات غیر نفتی کشور در سال 94 معتقد است شرایط حاکم بر اقتصاد کشور به شکلی است که گاهی موجب رکود و تورم می‌شود. برجام شرایط اقتصادی را در حالت انتظار طولانی مدتی قرار داده بنابراین جدی‌ترین دلیل کاهش 17درصدی صادرات غیر نفتی بعد از دو دهه این است که شرایط تجارت خارجی کشور در شرایط رکود و انتظار طولانی مدت به سر می‌برد.

به اعتقاد وی اگر در سال جدید نگاه دولت به صادرات غیر نفتی مانند سال 94 باشد، هیچ تغییری در وضع تجارت خارجی کشور ایجاد نخواهد شد. متأسفانه در دولت یازدهم بیش از آنکه افزایش صادرات غیر نفتی باعث مثبت شدن تراز تجاری شده باشد، کاهش حجم تجارت خارجی به خصوص کاهش واردات، تراز تجاری را مثبت کرده است.

7- صادرات غیر نفتی به خصوص کالاهای صنعتی ضمن ایجاد ارزش افزوده بالا، وضعیت اشتغال در جامعه جوان ایران را بهبود ‌بخشیده و سبب کسب درآمدهای ارزی برای تامین نیازهای وارداتی در کشور می‌شود و همچنین ضریب تاثیرپذیری کشور از تحولات سیاسی و اقتصادی جهانی که بواسطه تکیه بر اقتصاد نفتی بوجود می‌آید را کاهش می‌دهد. به ویژه اینکه در تحولات نوین اقتصاد جهانی که به سمت حذف کلیه موانع غیرتعرفه‌ای و کاهش تعرفه‌ها حرکت می‌کند، به منظور افزایش سهم کشور در اقتصاد جهانی و دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی پایدار، جهش صادراتی امری الزامی بوده و عزم جدی را می‌طلبد.

8- بخش صادرات از طریق منافع جانبی حاصله قادر خواهد بود تا بر بهره‌و‌ری کل عوامل تولید اثر مثبت بگذارد و موجبات افزایش کل تولید اقتصاد را فراهم آورد. در این حال بخش‌های غیرصادراتی نیز بطور غیرمستقیم به دو طریق استفاده از خدمات مدیریتی، استراتژی بازاریابی و بهبود تکنولوژی و همچنین توسعه حمل و نقل و ارتباطات و خدمات جانبی بواسطه رشد بخش صادراتی از منافع ناشی از افزایش صادرات بهره‌ می‌برند. غالبا بهره‌وری عوامل صادراتی به دلیل استفاده از نیروی کار متخصص تر، فن‌آوری‌ برتر و تقویت تحرک عوامل تولید از بهره‌وری بخش غیرصادراتی بالاتر است.

9- درآغاز سال 1395 بار دیگر مقام معظم رهبری در پیام نوروزی خود بر توجه ویژه به لزوم تحقق اقتصاد مقاومتی و کاهش وابستگی به درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز، ارتقای شاخص های عدالت اجتماعی، افزایش تولید ، اشتغال و بهره وری تأکید کردند. صادرکنندگان و دولت تدبیر و امید باید با هدف توسعه همه جانبه کشورمان درعرصه های مختلف اقتصادی و صنعتی تمام تلاش خود را برای تحقق واقعی اقتصاد مقاومتی با همدلی و و همکاری به کار گیرند.

10-کارشناسان به درستی معتقدند ؛ توسعه صادرات غیرنفتی در شرایط كنونی اقتصاد ایران از مهم ترین مسائل سیاسی و اقتصادی است كه مسئولان كشور باید در نظر داشته باشند ، از این رو توسعه صادرات غیرنفتی نه تنها از دیدگاه ارزآوری ، بلكه از نظر ایجاد اشتغال در داخل كشور از اولویت و اهمیت ویژه ای برخوردار است. تنوع صادرات غیرنفتی نه تنها از دیدگاه اقتصادی، بلكه به عنوان یك راه حل سیاسی در راستای پیشبرد اهداف دولت نیز مؤثر واقع می شود ، به همین سبب اندیشه گسترش صادرات غیرنفتی از دیرباز در سطحی گسترده مورد توجه مسئولان قرار گرفته است. موضوعی كه مقام معظم رهبری نیز در بند10 سیاست های اقتصاد مقاومتی آن را مورد تأكید قرار داده اند .

11- با نگاهی به سخنان رهبر معظم انقلاب دراین دو دهه اخیربه ، این مهم بدست می آید كه با توجه به شرایط كنونی كشور، ضرورت توجه به صادرات غیر نفتی بیش از گذشته باید مورد توجه قرار گیرد تا بتوان اقتصاد مقاومتی را با تكیه بر توان داخلی و استفاده از تمام ظرفیت های اقتصادی و صنعتی كشور محقق كرد.

كاهش خام فروشی نفت از مهم ترین عوامل تحقق اقتصاد مقاومتی است ، براین پایه ، برای دستیابی به رشد اقتصادی باید با دنیا ارتباط داشت و بتوان با بالابردن حجم تولید در اندیشه ارزآوری از مسیر صادرات غیر نفتی بود ، حیطه ای كه ایجاد ثبات در حوزه اعمال سیاست های پولی، اعتباری و ارزی و كاهش وابستگی بودجه به نفت را مورد تأكید قرار می دهد.

کلام آخر

ازمنظر صاحب نظران اقتصادی ؛ جامعه ایران در زمینه صادرات غیرنفتی نیازمند یك تحول اساسی و اصولی در ابعاد گوناگون است و فضاسازی مناسب برای صادرات غیرنفتی ، مدیریت حرفه ای شناخت بازارهای جهانی، فعالیت های بازاریابی حرفه ای و حفظ روابط مناسب با كشورهای خارجی از جمله اموری به شمار می رود كه در قالب یك نظام باید به آنها توجه شود ، در غیر این صورت فعالیت های غیرنفتی را با شعار نمی توان پیگیری كرد و انتظار موفقیت در این زمینه داشت.

جمعه : 28 / 7 / 1396- 29محرم الحرام 1439- 20اکتبر2017