الزامات پیشگیری و كنترل رشد اعتياد

الزامات  پیشگیری و كنترل رشد اعتياد                

دکتراسدالله افشار

با وجود هزینه‌های قابل توجه در زمینه پیشگیری از مواد مخدر، مصرف اين مواد همچنان معضل و مشکل  روز افزون عصرحاضراست که در صورت حل نشدن آن می تواند مسائل جديدي را  برای جهانیان چون عدم سلامت رواني و جرم و خودكشي در پی داشته باشد. مسلما در اين ميان اگر پیشگیری و درمان مواد مخدر صرفاً بر تغییر رفتار فردی متمركز گردد و به عوامل مكون اقتصادي و سياسي و اجتماعي و فرهنگي آن نپردازد‌، به نتيجه قانع­كننده­اي نخواهد رسید. لحاظ کردن تحولات سريع اجتماعي مثل كار بيشتر والدین‌، طولانی­تر شدن ساعات کار، تغییر ساخت خانواده، تمدید دوره نوجوانی و نگرانی از ضعف نهادهای مراقبتي و آموزشي کودکان در مواجهه با اين اوضاع نيز مي­تواند در رشد مصرف مواد مخدر و مسائل ذيربط مؤثر افتد‌.

درک این نکته از ضروریات است و باید بدانیم که؛  نظام اجتماعي در ايجاد و رفع اعتياد تأثیرگذار است‌. مثلاً فرهنگ متضمن باورها و ارزش‌ها و معانی چنين رفتاري است يا نقش‌ها و پايگاه هاي كنشگران از حيث جنس، قوميت و طبقه در بافتار آموزشي و رفاهي و حقوقي مي­تواند بر اين رفتار مؤثر واقع شود.

کارشناسان به درستی اعتقاد دارند؛ فقر و نابرابري اقتصادي به واسطه تحصيلات پايين و كم­ درآمدي و نبود امكانات رفاهي و تفريحي با اعتياد مرتبط مي­شود و البته اين همه با ضعف حس خودکنترلي و احساس خستگی، نفرت، بیگانگی و شرمساري و حقارت و خصوصاً بي­اعتمادي به ديگران توأم است كه با سودآوري قاچاق مواد مخدر تا حد خريدن برخی ماموران ناسالم و وظیفه نشناس قضائي و انتظامي تشديد مي­شود‌.

بي­خانماني و بيكاري در كنار تكنولوژي­هاي ساده توليد مواد مخدر مي­تواند اعتياد را تعميم دهد و بيماري را بر ارگانيسم خصوصاً به واسطه تغذيه نارساي معتادان تا حد بروز مرگ زودرس حاكم سازد‌. ضعف خانواده‌ها و طلاق والدين در جامعه­پذير كردن فرزندان يا ضعف بوركراسي در تأمين اجتماعي مثلاً از حيث افزايش تخصيص ماليات به هزينه هاي كنترل و پيشگيري نيز قابليت آن را دارد كه رفتار اعتيادآميز را به تفكيك جنسيت گسترش دهد‌.

البته باید به این نکته نیز اشاره داشت که؛ روابط نظام جوامع در عصر جهاني­شدن و رشد ارتباطات الكترونيكی بر بازار مواد مخدر، سیاست‌های مواد مخدر و مصرف مواد مخدر از حيث سر در گم­سازي هويتي و احساس بي­ثباتي و افسردگي جوانان يا تلاش­هاي بين­المللي مانند سازمان ملل در ترویج حقوق شهروندي قطعا تأثیرگذار و مؤثر خواهد بود.

پيشگيري و كنترل اعتياد با آموزش و آگاهي­بخشي نسبت به عواقب اين رفتار قرين است‌. بسط رفاه اجتماعي دركنار تأكيد بر شایسته­سالاري مي­تواند بلوغ عاطفی و رشد شناختی را تابع مهارت‌های ارتباطی و دانش عمومي متبادل در عرصه عمومي سازد و به این وسیله از رشد اعتياد جلوگيری نماید‌. و باید اضافه کرد؛ ارتقاي بهداشت محيط نیز از دسترسي آسان به مواد مخدر ممانعت به عمل مي­آورد و تقويت انسجام خانوادگي و اجتماعي چونان سد سكندر سرمايه اجتماعي در برابر اين رفتار مقاومت مي­ كند‌.

امروزه براحدی پوشیده نیست که پیشگیری از اعتیاد از اهمیت فوق العاده ویژه ای در دنیا برخورداراست و قطعا بر درمان اعتیاد نیزتقدم دارد. فرض بنیادی  راهبردهای پیشگیرانه این است که پیشگیری از سوء مصرف مواد راحت تر، کم هزینه تر و مؤثرتر از درمان آن است  به این خاطر که برنامه پیشگیری  مناسبی برای جمعیت مورد هدف اتخاذ شود. عقل سلیم نیزباور دارد پیشگیری مهم تر، سهل الوصول تر، ارزان تر و منافع آن با حداکثر سود مادی و معنوی برای فرد و جامعه در دسترس و قابل تحقق است. در چهاردهه اخیر، جهان با آمارهای دهشتناک و تکان دهنده ای ازشیوع و گسترش مصرف مواد عموما در سطح جوامع و به طور خاص درمیان جمعیت نوجوان و جوان مواجه بوده است. کارشناسان و صاحب نظران؛ این سیرصعودی را در دنیا نگران کننده و چالش برانگیز خوانده و آثار زیان بار دارویی، اجتماعی، قانونی، بهداشتی و اقتصادی ناشی از سوء مصرف مواد را گوشزد و یادآورشده اند.

با عنایت به آن چه بیان شد اهمیت پیشگیری امری منطقی و پذیرفته شده در نزد عقلا می باشد. بنابراین بهترین شیوه برای جلوگیری از اعتیاد معالجه آن نیست بلکه پیشگیری از به وجود آمدن آن است؛ و لذا از نگاه متخصصان، آن‌قدری که پیشگیری از ایجاد اعتیاد اهمیت دارد معالجه آن از اهمیت برخوردار نیست.

لازم به ذکراست انجام و اجرای برنامه های پیشگیری ، مستلزم مراحل خاصی است و چنان چه نسبت به آن بی توجهی صورت گیرد، به طور قطع مشکل اعتیاد را حاد و پیچیده تر می کند؛ و لذا برای این که با این معضل مواجه نشویم،ضروری است نخست عوامل ایجاد کننده آن شناسایی و شناخته شود. تأکید می شود درکنار مبارزه با عرضه مواد و ارائه خدمات درمانی، رویکردهای پیشگیری را باید مورد توجه و در اولویت قرارداد.

    سه شنبه : 30 / 11 / 1397- 13 جمادی الثانیه 1440- 19 فوریه 2019